Visitor Counter

Tuesday, 24 May 2016

Russia, Ukraine commit to Minsk accords in call with France, Germany



The leaders of Russia and Ukraine discussed with German Chancellor Angela Merkel and the French President preparations to hold elections in an eastern Ukrainian area hit by a pro-Russian insurrection, according to the german government.

Progress on implementing the Minsk peace accords, negotiated by Berlin and Paris, has stalled. The elections are a key step in the agreement designed to end a conflict that has killed more than 9,000 people since April, 2014.

Moscow and Kiev accuse each other of failing to stick to the deal, which also includes restoring Kiev's control over the whole border with Russia and the withdrawal of heavy weaponry from the conflict zone.

"In the center of the consultations were security questions and the preparations for local elections in the conflict areas in eastern Ukraine," said German government spokesman Steffen Seibert in a statement.

"The participants on the call agreed to intensify their cooperation in both areas to swiftly achieve progress."

The EU imposed sanctions on Russia after Moscow annexed Crimea from Ukraine in March 2014 and stepped them up later that year when pro-Russian rebels seized territory and fought Ukrainian troops in eastern Ukraine. Russia denies Western accusations it has supplied equipment and troops to the rebels.

The conference call, including Merkel, Russian President Vladimir Putin, Ukrainian President Petro Poroshenko and France's Francois Hollande took place late on Monday.

In a constellation called the Normandy Format, Germany and France have repeatedly tried to push Russia and Ukraine towards resolving the conflict.

(Reporting by Madeline Chambers; editing by Ralph Boulton)

Sensex logs first rise in five sessions on earnings lift

Mumbai, May 24 (PTI) Market benchmark Sensex today reversed its four-day fall and ended higher by over 75 points, taking comfort from encouraging corporate earnings despite lingering worries about a likely rate hike by the US Fed as early as June.

A higher opening in Europe and a mixed trend in Asia offered some respite.

Sentiment got a lift after Tata Power and National Fertilisers posted strong earnings for the March quarter, brokers said.

But the possibility of the US Federal Reserve raising borrowing costs kept investors on a leash, which capped the gains. A higher rate would temper capital flows to emerging markets, including India.

The 30-share Sensex slipped in early trade on sustained foreign fund outflows and a weakening rupee against the dollar. However, some value-buying and higher opening in Europe took the barometer to 25,305.47 at the close, up 75.11 points, or 0.30 per cent.

The gauge had fallen 549 points in the past four sessions on foreign fund outflows after regulator Sebi tightened guidelines to check any misuse of P-Notes.

Tata Power and National Fertilisers surged up to 3 per cent after their quarterly numbers for the March quarter gave investors much to cheer.

However, Jubilant FoodWorks and Britannia Industries tumbled up to 4.45 per cent today amid concerns over bread samples of virtually all top brands in Delhi reportedly containing cancer-causing chemicals.

The NSE Nifty gained 17.80 points or 0.23 per cent to 7,748.85 after shuttling between 7,761.55 and 7,715.80.

Foreign portfolio investors (FPIs) sold shares worth a net Rs 65.60 crore yesterday, as per provisional data.

Of the 30-share Sensex pack, 16 ended higher.

NTPC stayed in the lead, up 2.03 per cent, followed by Tata Motors (1.70 per cent), ICICI Bank (1.56 per cent) and HDFC (1.33 per cent).

Among BSE sectoral and industry indices, auto rose by 0.32 per cent followed by banking 0.28 per cent and FMCG 0.18 per cent. Oil and gas fell 1.01 per cent and healthcare shed (0.88 per cent).

However, broader markets showed a downward trend as small-cap and mid-cap indices slumped by 0.65 per cent and 0.16 per cent, respectively.

Japan's Nikkei ended 0.94 per cent higher while China's Shanghai Composite closed 0.77 per cent up while Hong Kong's Hang Seng closed 0.11 per cent higher.

European shares climbed after a drop in the euro helped boost European stocks as investors weighed implications of a possible Federal Reserve interest rate increase. Key indices, like France and the UK rose by up to 1.35 per cent.

Mukherjee arrives in China to boost bilateral ties

Mukherjee, who is making his first visit to China as President, has made a number of trips to this country. PTI File
Mukherjee, who is making his first visit to China as President, has made a number of trips to this country. PTI File

  • Guangzhou: President Pranab Mukherjee arrived here today on a four-day visit to China that will see significant political and economic push to bilateral ties while irritants like Beijing's opposition to India's membership of NSG and the blocking of UN bid to blacklist JeM chief Masood Azhar as a global terrorist will also figure. Mukherjee, who is making his first visit to China as President, has made a number of trips to this country in various capacities including as Deputy Chairman of the Planning Commission and Defence Minister.

Monday, 23 May 2016

India, Thailand, Myanmar to be linked by road

From Jaishree Balasubramanian

Bangkok, May 23 (PTI)
 India, Thailand and Myanmar are working on a 1,400-kilometre long highway that will link India with Southeast Asia by land for the first time in decades, giving a boost to trade and cultural exchanges between the three countries.

Indian Ambassador to Thailand Bhagwant Singh Bishnoi said 73 bridges in Myanmar, built more than seven decades ago during World War II, were being renovated with funding from India to allow vehicles to cross the highway safely.

When the repair work will be completed in 18 months, the highway could be opened to traffic from all three countries, he said. 

The planned highway starts in the eastern region of India from Moreh to Myanmar's Tamu city.

Negotiations are currently underway to conclude a tri- nation motor vehicle agreement for the use of the 1,400-km road that will reach Thailand at Tak, Mae Sot district.

"There has always been a meeting of minds between India and Thailand. Our two countries share cultural, spiritual and linguistic links. With this road we will also have physical connectivity," Bishnoi told PTI.

The road will help in transportation of goods and further development of SMEs in North East India, he said, adding the tri-nation highway exemplifies India's "Act East" policy.

Myanmar's Dawei deep-sea port and industrial estate project near the Thai border is also expected to help further integrate eastern India with South East Asian countries.

The planned port can be linked up with India's Chennai port as well as Thailand's Laem Chabang Port on the other side of the ocean, the envoy said.

India is also preparing to negotiate a Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP) which includes the 10-country grouping, on top of the current India-Asean free-trade agreement (FTA).

Thai-Indian trade amounted to USD 8 billion last year, while more than a million Indian tourists visited Thailand last year.

There were also about 300 Indian weddings held here.

Among major Thai investors in India are CP Group, Delta Electronics, Ital-Thai and Pruksa Real Estate, while the major Indian firms operating in Thailand are Tata Group, Aditya Birla and Indorama.

India, Iran to combat terror; ink Chabahar, 11 other pacts


The Prime Minister, Shri Narendra Modi with the President of Iran, Mr. Hassan Rouhani and the President of Afghanistan, Dr. Mohammad Ashraf Ghani, during the Trilateral meeting, in Tehran on May 23, 2016.

Tehran, May 23 (PTI) India and Iran today pledged to combat terrorism and radicalism as the two nations signed 12 agreements including a "milestone" pact on developing the strategic Chabahar port, giving a boost to economic partnership in the post-sanctions era.

India committed around USD 500 million for the important port in Iran's southern coast, which will serve as a "point of connectivity" between India, Afghanistan, Commonwealth of Independent States (CIS) countries and East Europe.

"We have agreed to consult closely and regularly on combating threats of terrorism, radicalism, drug trafficking and cyber crime. We have also agreed to enhance interaction between our defence and security institutions on regional and maritime security," Prime Minister Narendra Modi said here.

Modi, who is the first Indian Prime Minister to visit the Islamic nation after 15 years on a bilateral visit after Atal Bihari Vajpayee, was addressing a joint press conference with Iranian President Hassan Rouhani after one-on-one talks.

His visit comes months after lifting of international sanctions on Iran following Tehran's historic nuclear deal with the Western powers over its contentious atomic programme.

Terming terrorism as a "big problem running rife and rampant in the region", Rouhani said that both the nations have discussed the issue and agreed to share intelligence to combat the menace.

"Due to the importance of stability and security in the region and especially in the countries like Afghanistan, Iraq, Syria and Yemen and because a big problem called terrorism is running rife and rampant in the region.

"The two countries discussed about political issues as well and how they can cooperate on intelligence sharing and how they can get closer to each other in the fight against terrorism and extremism and how they can contribute to peace and stability in the whole region," Rouhani added.

As regards the economic cooperation, besides developing the Chabahar port, the two sides also signed agreements in diverse fields like trade credit, culture, science and technology as well as railways.

"The bilateral agreement to develop the Chabahar port and related infrastructure and availability of about USD 500 million from India for this purpose, is an important milestone," said Modi.

"This major effort would boost economic growth in the region. We are committed to take steps for early implementation of the agreements signed today," he said.

U.S. lifts arms ban on old foe Vietnam as regional tensions simmer


Image result for barack obama in vietnam Image result for barack obama in vietnam Image result for barack obama in vietnam

Hanoi : The United States announced an end to its embargo on sales of lethal arms to Vietnam on Monday, an historic step that draws a line under the two countries' old enmity and underscores their shared concerns about Beijing's growing military clout.

The move came during President Barack Obama's first visit to Hanoi, which his welcoming hosts described as the arrival of a warm spring and a new chapter in relations between two countries that were at war four decades ago.

Obama, the third U.S. president to visit Vietnam since diplomatic relations were restored in 1995, has made a strategic 'rebalance' toward Asia a centerpiece of his foreign policy.

Vietnam, a neighbor of China, is a key part of that strategy amid worries about Beijing's assertiveness and sovereignty claims to 80 percent of the South China Sea.

The decision to lift the arms trade ban, which followed intense debate within the Obama administration, suggested such concerns outweighed arguments that Vietnam had not done enough to improve its human rights record and Washington would lose leverage for reforms.

Obama told a joint news conference with Vietnamese President Tran Dai Quang that disputes in the South China Sea should be resolved peacefully and not by whoever "throws their weight around". But he insisted the arms embargo move was not linked to China.

"The decision to lift the ban was not based on China or any other considerations. It was based on our desire to complete what has been a lengthy process of moving towards normalization with Vietnam," he said. Obama later added his visit to a former foe showed "hearts can change and peace is possible".

The sale of arms, Obama said, would depend on Vietnam's human rights commitments, and would be made on a case-by-case basis.

India’s Reusable Launch Vehicle-Technology Demonstrator (RLV-TD), Successfully Flight Tested

     

Sriharikota : Today, May 23, 2016 ISRO successfully flight tested India’s first winged body aerospace vehicle operating in hypersonic flight regime.

In this experimental mission, the HS9 solid rocket booster carrying RLV-TD lifted off from the First Launch Pad at Satish Dhawan Space Centre, Sriharikota at 07:00hr IST. After a successful flight of 91.1second, HS9 burn out occurred, following which both HS9 and RLV-TD mounted on its top coasted to a height of about 56 km. At that height, RLV-TD separated from HS9 booster and further ascended to a height of about 65km.

From that peak altitude of 65 km, RLV-TD began its descent followed by atmospheric re-entry at around Mach 5 (five times the speed of sound). The vehicle’s Navigation, Guidance and Control system accurately steered the vehicle during this phase for safe descent. After successfully surviving a high temperatures of re-entry with the help of its Thermal Protection System (TPS), RLV-TD successfully glided down to the defined landing spot over Bay of Bengal, at a distance of about 450km from Sriharikota, thereby fulfilling its mission objectives. The vehicle was successfully tracked during its flight from ground stations at Sriharikota and a shipborne terminal. Total flight duration from launch to landing of this mission of the delta winged RLV-TD, lasted for about 770seconds.

In this flight, critical technologies such as autonomous navigation, guidance & control, reusable thermal protection system and re-entry mission management have been successfully validated.

ISRO acknowledge the support of Indian coast guard and National Institute of Ocean technology (NIOT) for the mid sea wind measurement and shipborne telemetry respectively in this mission.

President of India congratulates ISRO on the successful launch of India’s first Re-Usable Launch Vehicle –Technology Demonstrator

The President of India, Shri Pranab Mukherjee has congratulated the Indian Space Research Organization (ISRO) on the successful launch of India’s first Re-usable Launch Vehicle–Technology Demonstrator (RLV-TD).

In a message to Shri A.S. Kiran Kumar, Chairman of ISRO, the President has said, “I extend my hearty congratulations to you and your entire team at the Indian Space Research Organization (ISRO) on the successful launch of India’s first Re-usable Launch Vehicle –Technology Demonstrator (RLV-TD).

The launch of RLV-TD is an important achievement made by the ISRO and takes India into the ranks of leading nations of the world with space shuttle capabilities. The nation is proud of this achievement.

Kindly convey my greetings to all members of your team of scientists, engineers, technologists and others involved in this great mission. I wish the ISRO continued success in all its future endeavours”.

PM congratulates ISRO scientists, on the launch of India's first indigenous space shuttle RLV-TD
The Prime Minister, Shri Narendra Modi has congratulated the ISRO scientists, on the launch of India's first indigenous space shuttle RLV-TD.

"Launch of India's first indigenous space shuttle RLV-TD is the result of the industrious efforts of our scientists. Congrats to them.

The dynamism and dedication with which our scientists and ISRO have worked over the years is exceptional and very inspiring", the Prime Minister said.

Sunday, 22 May 2016

Modi arrives in Iran; Chabahar port,energy ties high on agenda



Tehran, May 22 (PTI)
 Looking to strengthen trade, investment and energy ties with Iran, Prime Minister Narendra Modi today arrived here on a two-day visit, during which a crucial agreement is expected to be signed on developing the strategic Chabahar port.

Modi, who is the first Indian Prime Minister having visited Iran in the last 15 years, was received at the Mehrabad International Airport by Iran's Finance and Economic Affairs Minister Ali Tayyebnia, after which he left for a local Gurudwara to meet people of Indian origin here.

Formal talks with Iranian President Hassan Rouhani are scheduled for tomorrow morning after a ceremonial welcome for the Prime Minister. Rouhani will also host a lunch for him.

Modi will also call on Iran's Supreme Leader Ayatollah Ali Khamenei as well before his return.

Ahead of his arrival, Modi in a series of tweets said, "Enhancing connectivity, trade, investments, energy partnership, culture and people to people contacts would be our priority."

"My meetings with President Rouhani and Hon'ble Supreme Leader of Iran will provide an opportunity to advance our strategic partnership," the Prime Minister added.

Besides signing a deal on development of Phase-1 of the Chabahar port, India is looking at doubling oil imports from the Persian Gulf nation, which a few years back was its second-biggest oil supplier, as well as making progress on getting rights to develop a giant gas field in the energy-rich country.

India's Road Transport, Highways and Shipping Minister Nitin Gadkari will also be present there for the signing of the agreement on Chabahar port.

Post-sanctions Iran has seen a flurry of diplomatic and business activities with leaders from China to Korea courting Tehran.

In the run-up to Modi's visit, Transport Minister Gadkari, Oil Minister Dharmendra Pradhan and External Affairs Minister Sushma Swaraj had visited Tehran.

Stating that he looked forward to the conclusion of the Chahbahar agreement during his visit, the Prime Minister said "India and Iran enjoy civilisational ties and have shared interest in the peace, security, stability and prosperity of the region.

PM's visit to Iran



The Prime Minister, Shri Narendra Modi will toady begin his two day official visit to Iran.

In a series of tweets on his Twitter Account, the Prime Minister said:

"I am looking forward to my visit to Iran today and tomorrow, at the invitation of President Rouhani.

India and Iran enjoy civilizational ties and have shared interest in the peace, security, stability and prosperity of the region.

My meetings with President Rouhani and Hon’ble Supreme Leader of Iran will provide an opportunity to advance our strategic partnership.

Enhancing connectivity, trade, investments, energy partnership, culture and people to people contacts would be our priority.

I also look forward to the conclusion of the Chahbahar Agreement during my visit.

I will visit Gurudwara in Tehran and inaugurate an International Conference on ‘retrospect and prospect’ of India and Iran relations."

The Prime Minister, Shri Narendra Modi addressing the gathering, at Bhai Ganga Singh Sabha Gurudwara, in Tehran on May 22, 2016.

Text of PM’s “Mann ki Baat”programme on All India Radio, on 22.05.2016

PM Photo  เคฎेเคฐे เคช्เคฏाเคฐे เคฆेเคถเคตाเคธिเคฏो, เคจเคฎเคธ्เค•ाเคฐ। เคซिเคฐ เคเค• เคฌाเคฐ เคฎुเคे ‘เคฎเคจ เค•ी เคฌाเคค’ เค•เคฐเคจे เค•ा เค…เคตเคธเคฐ เคฎिเคฒा เคนै। เคฎेเคฐे เคฒिเค ‘เคฎเคจ เค•ी เคฌाเคค’ เคฏे เค•เคฐ्เคฎเค•ाเคฃ्เคก เคจเคนीं เคนै। เคฎैं เคธ्เคตเคฏं เคญी เค†เคชเคธे เคฌाเคคเคšीเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เคนी เค‰เคค्เคธुเค• เคฐเคนเคคा เคนूँ เค”เคฐ เคฎुเคे เค–ुเคถी เคนै เค•ि เคนिเคจ्เคฆुเคธ्เคคाเคจ เค•े เคนเคฐ เค•ोเคจे เคฎें เคฎเคจ เค•ी เคฌाเคคों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฆेเคถ เค•े เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคœเคจों เคธे เคฎैं เคœुเฅœ เคชाเคคा เคนूँ। เคฎैं เค†เค•ाเคถเคตाเคฃी เค•ा เคญी เค‡เคธเคฒिเค เคญी เค†เคญाเคฐी เคนूँ เค•ि เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค‡เคธ ‘เคฎเคจ เค•ी เคฌाเคค’ เค•ो เคถाเคฎ เค•ो 8.00 เคฌเคœे เคช्เคฐाเคฆेเคถिเค• เคญाเคทाเค“ं เคฎें เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เคธเคซเคฒ เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคนै। เค”เคฐ เคฎुเคे เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ी เคญी เค–ुเคถी เคนै เค•ि เคœो เคฒोเค— เคฎुเคे เคธुเคจเคคे เคนैं, เคตे เคฌाเคฆ เคฎें เคชเคค्เคฐ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा, เคŸेเคฒीเคซोเคจ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा, MyGov website เค•े เคฆ्เคตाเคฐा, Narendra Modi App เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค…เคชเคจी เคญाเคตเคจाเค“ं เค•ो เคฎेเคฐे เคคเค• เคชเคนुंเคšाเคคे เคนैं। เคฌเคนुเคค เคธी เค†เคชเค•ी เคฌाเคคें เคฎुเคे เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เค•ाเคฎ เคฎें เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐเคคी เคนैं। เคœเคจเคนिเคค เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•िเคคเคจी เคธเค•्เคฐिเคฏ เคนोเคจी เคšाเคนिเค, เคœเคจเคนिเคค เค•े เค•ाเคฎ เค•िเคคเคจे เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค• เคนोเคจे เคšाเคนिเค, เค‡เคจ เคฌाเคคों เค•े เคฒिเค เค†เคชเค•े เคธाเคฅ เค•ा เคฎेเคฐा เคฏे เคธเคฎ्เคตाเคฆ, เคฏे เคจाเคคा เคฌเคนुเคค เค•ाเคฎ เค†เคคा เคนै। เคฎैं เค†เคถा เค•เคฐเคคा เคนूँ เค•ि เค†เคช เค”เคฐ เค…เคงिเค• เคธเค•्เคฐिเคฏ เคนो เค•เคฐเค•े เคฒोเค•-เคญाเค—ीเคฆाเคฐी เคธे เคฒोเค•เคคंเคค्เคฐ เค•ैเคธे เคšเคฒे, เค‡เคธเค•ो เคœเคฐूเคฐ เคฌเคฒ เคฆेंเค—े। 

เค—เคฐ्เคฎी เคฌเฅเคคी เคนी เคšเคฒी เคœा เคฐเคนी เคนै। เค†เคถा เค•เคฐเคคे เคฅे, เค•ुเค› เค•เคฎी เค†เคฏेเค—ी, เคฒेเค•िเคจ เค…เคจुเคญเคต เค†เคฏा เค•ि เค—เคฐ्เคฎी เคฌเฅเคคी เคนी เคœा เคฐเคนी เคนै। เคฌीเคš เคฎें เคฏे เคญी เฅ™เคฌเคฐ เค† เค—เคฏी เค•ि เคถाเคฏเคฆ เคฎाเคจเคธूเคจ เคเค• เคธเคช्เคคाเคน เคตिเคฒเคฎ्เคฌ เค•เคฐ เคœाเคเค—ा, เคคो เคšिंเคคा เค”เคฐ เคฌเฅ เค—เคฏी। เฅ˜เคฐीเคฌ-เฅ˜เคฐीเคฌ เคฆेเคถ เค•ा เค…เคงिเค•เคคเคฎ เคนिเคธ्เคธा เค—เคฐ्เคฎी เค•ी เคญीเคทเคฃ เค†เค— เค•ा เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै। เคชाเคฐा เค†เคธเคฎाเคจ เค•ो เค›ू เคฐเคนा เคนै। เคชเคถु เคนो, เคชเค•्เคทी เคนो, เค‡ंเคธाเคจ เคนो, เคนเคฐ เค•ोเคˆ เคชเคฐेเคถाเคจ เคนै। เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคนी เคคो เคฏे เคธเคฎเคธ्เคฏाเคँ เคฌเฅเคคी เคšเคฒी เคœा เคฐเคนी เคนैं। เคœंเค—เคฒ เค•เคฎ เคนोเคคे เค—เค, เคชेเฅœ เค•เคŸเคคे เค—เค เค”เคฐ เคเค• เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธे เคฎाเคจเคตเคœाเคคि เคจे เคนी เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•ा เคตिเคจाเคถ เค•เคฐเค•े เคธ्เคตเคฏं เค•े เคตिเคจाเคถ เค•ा เคฎाเคฐ्เค— เคช्เคฐเคถเคธ्เคค เค•เคฐ เคฆिเคฏा। 5 เคœूเคจ เคตिเคถ्เคต เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เคฆिเคตเคธ เคนै। เคชूเคฐे เคตिเคถ्เคต เคฎें เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค เคšเคฐ्เคšाเคँ เคนोเคคी เคนैं, เคšिंเคคा เคนोเคคी เคนै। เค‡เคธ เคฌाเคฐ United Nations เคจे เคตिเคถ्เคต เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เคฆिเคตเคธ เคชเคฐ ‘Zero Tolerance for illegal Wildlife Trade’ เค‡เคธเค•ो เคตिเคทเคฏ เคฐเค–ा เคนै। เค‡เคธเค•ी เคคो เคšเคฐ्เคšा เคนोเค—ी เคนी เคนोเค—ी, เคฒेเค•िเคจ เคนเคฎें เคคो เคชेเฅœ-เคชौเคงों เค•ी เคญी เคšเคฐ्เคšा เค•เคฐเคจी เคนै, เคชाเคจी เค•ी เคญी เคšเคฐ्เคšा เค•เคฐเคจी เคนै, เคนเคฎाเคฐे เคœंเค—เคฒ เค•ैเคธे เคฌเฅें। เค•्เคฏोंเค•ि เค†เคชเคจे เคฆेเค–ा เคนोเค—ा, เคชिเค›เคฒे เคฆिเคจों เค‰เคค्เคคเคฐाเค–เคฃ्เคก, เคนिเคฎाเคšเคฒ, เคœเคฎ्เคฎू-เค•เคถ्เคฎीเคฐ - เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เค—ोเคฆ เคฎें, เคœंเค—เคฒों เคฎें เคœो เค†เค— เคฒเค—ी; เค†เค— เค•ा เคฎूเคฒ เค•ाเคฐเคฃ เคฏे เคนी เคฅा เค•ि เคธूเค–े เคชเคค्เคคे เค”เคฐ เค•เคนीं เคฅोเฅœी เคธी เคญी เคฒाเคชเคฐเคตाเคนी เคฌเคฐเคคी เคœाเค, เคคो เคฌเคนुเคค เคฌเฅœी เค†เค— เคฎें เคซैเคฒ เคœाเคคी เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเคฒिเค เคœंเค—เคฒों เค•ो เคฌเคšाเคจा, เคชाเคจी เค•ो เคฌเคšाเคจा - เคฏे เคนเคฎ เคธเคฌเค•ा เคฆाเคฏिเคค्เคต เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै। เคชिเค›เคฒे เคฆिเคจों เคฎुเคे เคœिเคจ เคฐाเคœ्เคฏों เคฎें เค…เคงिเค• เคธूเค–े เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคนै, เคเคธे 11 เคฐाเคœ्เคฏों เค•े เคฎुเค–्เคฏเคฎंเคค्เคฐिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เคฌाเคคเคšीเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เค…เคตเคธเคฐ เคฎिเคฒा। เค‰เคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ, เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ, เค—ुเคœเคฐाเคค, เคฎเคนाเคฐाเคท्เคŸ्เคฐ, เคฎเคง्เคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ, เค›เคค्เคคीเคธเค—เฅ, เคाเคฐเค–ंเคก, เค•เคฐ्เคจाเคŸเค•, เค†ंเคง्เคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ, เคคेเคฒंเค—ाเคจा, เค“เคกिเคถा - เคตैเคธे เคคो เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคœैเคธे เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคฐเคนी เคนै, เคฎैं เคธเคญी เคธूเค–ा เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคฐाเคœ्เคฏों เค•ी เคเค• meeting เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคฅा, เคฒेเค•िเคจ เคฎैंเคจे เคเคธा เคจเคนीं เค•िเคฏा। เคฎैंเคจे เคนเคฐ เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคธाเคฅ เค…เคฒเค— meeting เค•ी। เคเค•-เคเค• เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคธाเคฅ เฅ˜เคฐीเคฌ-เฅ˜เคฐीเคฌ เคฆो-เคฆो, เคขाเคˆ-เคขाเคˆ เค˜ंเคŸे เคฌिเคคाเค। เคฐाเคœ्เคฏों เค•ो เค•्เคฏा เค•เคนเคจा เคนै, เค‰เคจเค•ो เคฌाเคฐीเค•ी เคธे เคธुเคจा। เค†เคฎ เคคौเคฐ เคชเคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐ เคฎें, เคญाเคฐเคค เคธเคฐเค•ाเคฐ เคธे เค•िเคคเคจे เคชैเคธे เค—เค เค”เคฐ เค•िเคคเคจों เค•ा เค–เคฐ्เคš เคนुเค† - เค‡เคธเคธे เคœ्เคฏाเคฆा เคฌाเคฐीเค•ी เคธे เคฌाเคค เคจเคนीं เคนोเคคी เคนै। เคนเคฎाเคฐे เคญाเคฐเคค เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เคญी เค…เคงिเค•ाเคฐिเคฏों เค•े เคฒिเค เคญी เค†เคถ्เคšเคฐ्เคฏ เคฅा เค•ि เค•เคˆ เคฐाเคœ्เคฏों เคจे เคฌเคนुเคค เคนी เค‰เคค्เคคเคฎ เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏे เคนैं, เคชाเคจी เค•े เคธंเคฌंเคง เคฎें, เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เค•े เคธंเคฌंเคง เคฎें, เคธूเค–े เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เค•ो เคจिเคชเคŸเคจे เค•े เคฒिเคฏे, เคชเคถुเค“ं เค•े เคฒिเคฏे, เค…เคธเคฐเค—्เคฐเคธ्เคค เคฎाเคจเคตों เค•े เคฒिเคฏे เค”เคฐ เคเค• เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธे เคชूเคฐे เคฆेเคถ เค•े เคนเคฐ เค•ोเคจे เคฎें, เค•िเคธी เคญी เคฆเคฒ เค•ी เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•्เคฏों เคจ เคนो, เคฏे เค…เคจुเคญเคต เค†เคฏा เค•ि เค‡เคธ เคธเคฎเคธ्เคฏा เค•ी, เคฒเคฎ्เคฌी เค…เคตเคงि เค•ी เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เคธे, เคจिเคชเคŸเคจे เค•े เคฒिเค permanent solutions เค•्เคฏा เคนों, เค•ाเคฏเคฎी เค‰เคชเคšाเคฐ เค•्เคฏा เคนो, เค‰เคธ เคชเคฐ เคญी เคง्เคฏाเคจ เคฅा। เคเค• เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธे เคฎेเคฐे เคฒिเค เคตो learning experience เคญी เคฅा เค”เคฐ เคฎैंเคจे เคคो เคฎेเคฐे เคจीเคคि เค†เคฏोเค— เค•ो เค•เคนा เคนै เค•ि เคœो best practices เคนैं, เค‰เคจเค•ो เคธเคญी เคฐाเคœ्เคฏों เคฎें เค•ैเคธे เคฒिเคฏा เคœाเค, เค‰เคธ เคชเคฐ เคญी เค•ोเคˆ เค•ाเคฎ เคนोเคจा เคšाเคนिเค। เค•ुเค› เคฐाเคœ्เคฏों เคจे, เค–ाเคธ เค•เคฐเค•े เค†เคจ्เคง्เคฐ เคจे, เค—ुเคœเคฐाเคค เคจे technology เค•ा เคญเคฐเคชूเคฐ เค‰เคชเคฏोเค— เค•िเคฏा เคนै। เคฎैं เคšाเคนूँเค—ा เค•ि เค†เค—े เคจीเคคि เค†เคฏोเค— เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฐाเคœ्เคฏों เค•े เคœो เคตिเคถेเคท เคธเคซเคฒ เคช्เคฐเคฏाเคธ เคนैं, เค‰เคธเค•ो เคนเคฎ เค”เคฐ เคฐाเคœ्เคฏों เคฎें เคญी เคชเคนुँเคšाเคँ। เคเคธी เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เค•े เคธเคฎाเคงाเคจ เคฎें เคœเคจ-เคญाเค—ीเคฆाเคฐी เคเค• เคฌเคนुเคค เคฌเฅœा เคธเคซเคฒเคคा เค•ा เค†เคงाเคฐ เคนोเคคी เคนै। เค”เคฐ เค‰เคธเคฎें เค…เค—เคฐ perfect planning เคนो, เค‰เคšिเคค technology เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เคนो เค”เคฐ เคธเคฎเคฏ-เคธीเคฎा เคฎें เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅाเค“ं เค•ो เคชूเคฐ्เคฃ เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคœाเค; เค‰เคค्เคคเคฎ เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคฎिเคฒ เคธเค•เคคे เคนैं, เคเคธा เคฎेเคฐा เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै। Drought Management เค•ो เคฒे เค•เคฐเค•े, water conservation เค•ो เคฒे เค•เคฐเค•े, เคฌूँเคฆ-เคฌूँเคฆ เคชाเคจी เคฌเคšाเคจे เค•े เคฒिเคฏे, เค•्เคฏोंเค•ि เคฎैं เคนเคฎेเคถा เคฎाเคจเคคा เคนूँ, เคชाเคจी - เคฏे เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เค•ा เคช्เคฐเคธाเคฆ เคนै। เคœैเคธे เคนเคฎ เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคœाเคคे เคนैं, เค•ोเคˆ เคช्เคฐเคธाเคฆ เคฆे เค”เคฐ เคฅोเฅœा เคธा เคญी เคช्เคฐเคธाเคฆ เค—िเคฐ เคœाเคคा เคนै, เคคो เคฎเคจ เคฎें เค•्เคทोเคญ เคนोเคคा เคนै। เค‰เคธเค•ो เค‰เค ा เคฒेเคคे เคนैं เค”เคฐ เคชाँเคš เคฌाเคฐ เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เคธे เคฎाเคซी เคฎाँเค—เคคे เคนैं। เคฏे เคชाเคจी เคญी เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เค•ा เคช्เคฐเคธाเคฆ เคนै। เคเค• เคฌूँเคฆ เคญी เคฌเคฐ्เคฌाเคฆ เคนो, เคคो เคนเคฎें เคชीเฅœा เคนोเคจी เคšाเคนिเค। เค”เคฐ เค‡เคธเคฒिเค เคœเคฒ-เคธंเคšเคฏ เค•ा เคญी เค‰เคคเคจा เคนी เคฎเคนเคค्เคต เคนै, เคœเคฒ-เคธंเคฐเค•्เคทเคฃ เค•ा เคญी เค‰เคคเคจा เคนी เคฎเคนเคค्เคต เคนै, เคœเคฒ-เคธिंเคšเคจ เค•ा เคญी เค‰เคคเคจा เคนी เคฎเคนเคค्เคต เคนै เค”เคฐ เค‡เคธीเคฒिเคฏे เคคो per drop-more crop, micro-irrigation, เค•เคฎ-เคธे-เค•เคฎ เคชाเคจी เคธे เคนोเคจे เคตाเคฒी เคซเคธเคฒ। เค…เคฌ เคคो เค–ुเคถी เค•ी เคฌाเคค เคนै เค•ि เค•เคˆ เคฐाเคœ्เคฏों เคฎें เคนเคฎाเคฐे เค—เคจ्เคจे เค•े เค•िเคธाเคจ เคญी micro-irrigation เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं, เค•ोเคˆ drip-irrigation เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै, เค•ोเคˆ sprinkler เค•ा เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै। เคฎैं เคฐाเคœ्เคฏों เค•े เคธाเคฅ เคฌैเค ा, เคคो เค•ुเค› เคฐाเคœ्เคฏों เคจे paddy เค•े เคฒिเค เคญी, rice เค•ी เคœो เค–ेเคคी เค•เคฐเคคे เคนैं, เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคญी เคธเคซเคฒเคคाเคชूเคฐ्เคตเค• drip-irrigation เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคจเค•ी เคชैเคฆाเคตाเคฐ เคญी เคœ्เคฏाเคฆा เคนुเคˆ, เคชाเคจी เคญी เคฌเคšा เค”เคฐ เคฎเคœเคฆूเคฐी เคญी เค•เคฎ เคนुเคˆ। เค‡เคจ เคฐाเคœ्เคฏों เคธे เคฎैंเคจे เคœเคฌ เคธुเคจा, เคคो เคฌเคนुเคค เคธे เคฐाเคœ्เคฏ เคเคธे เคนैं เค•ि เคœिเคจ्เคนोंเคจे เคฌเคนुเคค เคฌเฅœे-เคฌเฅœे target เคฒिเค เคนैं, เค–ाเคธ เค•เคฐเค•े เคฎเคนाเคฐाเคท्เคŸ्เคฐ, เค†เคจ्เคง्เคฐ เค”เคฐ เค—ुเคœเคฐाเคค। เคคीเคจ เคฐाเคœ्เคฏों เคจे drip-irrigation เคฎें เคฌเคนुเคค เคฌเฅœा เค•ाเคฎ เค•िเคฏा เคนै เค”เคฐ เค‰เคจเค•ी เคคो เค•ोเคถिเคถ เคนै เค•ि เคนเคฐ เคตเคฐ्เคท เคฆो-เคฆो, เคคीเคจ-เคคीเคจ เคฒाเค– เคนेเค•्เคŸेเคฏเคฐ micro-irrigation เคฎें เคœुเฅœเคคे เคœाเคँ! เคฏे เค…เคญिเคฏाเคจ เค…เค—เคฐ เคธเคญी เคฐाเคœ्เคฏों เคฎें เคšเคฒ เคชเฅœा, เคคो เค–ेเคคी เค•ो เคญी เคฌเคนुเคค เคฒाเคญ เคนोเค—ा, เคชाเคจी เค•ा เคญी เคธंเคšเคฏ เคนोเค—ा। เคนเคฎाเคฐे เคคेเคฒंเค—ाเคจा เค•े เคญाเค‡เคฏों เคจे ‘เคฎिเคถเคจ เคญाเค—ीเคฐเคฅी’ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค—ोเคฆाเคตเคฐी เค”เคฐ เค•ृเคท्เคฃा เคจเคฆी เค•े เคชाเคจी เค•ा เคฌเคนुเคค เคนी เค‰เคค्เคคเคฎ เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคนै। เค†เคจ्เคง्เคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคจे ‘เคจीเคฐू เคช्เคฐเค—เคคि เคฎिเคถเคจ’ เค‰เคธเคฎें เคญी technology เค•ा เค‰เคชเคฏोเค—, ground water recharging เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ। เคฎเคนाเคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เคจे เคœो เคœเคจ-เค†ंเคฆोเคฒเคจ เค–เฅœा เค•िเคฏा เคนै, เค‰เคธเคฎें เคฒोเค— เคชเคธीเคจा เคญी เคฌเคนा เคฐเคนे เคนैं, เคชैเคธे เคญी เคฆे เคฐเคนे เคนैं। ‘เคœเคฒเคฏुเค•्เคค เคถिเคตिเคฐ เค…เคญिเคฏाเคจ’ - เคธเคšเคฎुเคš เคฎें เคฏे เค†เคจ्เคฆोเคฒเคจ เคฎเคนाเคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•ो เคญเคตिเคท्เคฏ เค•े เคธंเค•เคŸ เคธे เคฌเคšाเคจे เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เค•ाเคฎ เค†เคเค—ा, เคเคธा เคฎैं เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐเคคा เคนूँ। เค›เคค्เคคीเคธเค—เฅ เคจे ‘เคฒोเค•เคธुเคฐाเคœ - เคœเคฒเคธुเคฐाเคœ เค…เคญिเคฏाเคจ’ เคšเคฒाเคฏा เคนै। เคฎเคง्เคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคจे ‘เคฌเคฒเคฐाเคฎ เคคाเคฒाเคฌ เคฏोเคœเคจा’ - เฅ˜เคฐीเคฌ-เฅ˜เคฐीเคฌ 22 เคนเฅ›ाเคฐ เคคाเคฒाเคฌ! เคฏे เค›ोเคŸे เค†ँเค•เฅœे เคจเคนी เคนैं! เค‡เคธ เคชเคฐ เค•ाเคฎ เคšเคฒ เคฐเคนा เคนै। เค‰เคจเค•ा ‘เค•เคชिเคฒเคงाเคฐा เค•ूเคช เคฏोเคœเคจा’। เค‰เคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคธे ‘เคฎुเค–्เคฏเคฎंเคค्เคฐी เคœเคฒ เคฌเคšाเค“ เค…เคญिเคฏाเคจ’। เค•เคฐ्เคจाเคŸเค• เคฎें ‘เค•เคฒ्เคฏाเคฃी เคฏोเคœเคจा’ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค•ुเค“ं เค•ो เคซिเคฐ เคธे เคœीเคตिเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เคฆिเคถा เคฎें เค•ाเคฎ เค†เคฐเคฎ्เคญ เค•िเคฏा เคนै। เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค”เคฐ เค—ुเคœเคฐाเคค เคœเคนाँ เค…เคงिเค• เคชुเคฐाเคจे เคœเคฎाเคจे เค•ी เคฌाเคตเฅœिเคฏाँ เคนैं, เค‰เคจเค•ो เคœเคฒเคฎंเคฆिเคฐ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคชुเคจเคฐ्เคœीเคตिเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เคเค• เคฌเฅœा เค…เคญिเคฏाเคจ เคšเคฒाเคฏा เคนै। เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคจे ‘เคฎुเค–्เคฏเคฎंเคค्เคฐी เคœเคฒ-เคธ्เคตाเคตเคฒंเคฌเคจ เค…เคญिเคฏाเคจ’ เคšเคฒाเคฏा เคนै। เคाเคฐเค–ंเคก เคตैเคธे เคคो เคœंเค—เคฒी เค‡เคฒाเค•ा เคนै, เคฒेเค•िเคจ เค•ुเค› เค‡เคฒाเค•े เคนैं, เคœเคนाँ เคชाเคจी เค•ी เคฆिเค•्เค•เคค เคนै। เค‰เคจ्เคนोंเคจे ‘Check Dam’ เค•ा เคฌเคนुเคค เคฌเฅœा เค…เคญिเคฏाเคจ เคšเคฒाเคฏा เคนै। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคชाเคจी เคฐोเค•เคจे เค•ी เคฆिเคถा เคฎें เคช्เคฐเคฏाเคธ เคšเคฒाเคฏा เคนै। เค•ुเค› เคฐाเคœ्เคฏों เคจे เคจเคฆिเคฏों เคฎें เคนी เค›ोเคŸे-เค›ोเคŸे เคฌाँเคง เคฌเคจा เค•เคฐเค•े เคฆเคธ-เคฆเคธ, เคฌीเคธ-เคฌीเคธ เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เคชाเคจी เคฐोเค•เคจे เค•ी เคฆिเคถा เคฎें เค…เคญिเคฏाเคจ เคšเคฒाเคฏा เคนै। เคฏे เคฌเคนुเคค เคนी เคธुเค–เคฆ เค…เคจुเคญเคต เคนै। เคฎैं เคฆेเคถเคตाเคธिเคฏों เค•ो เคญी เค•เคนเคคा เคนूँ เค•ि เคฏे เคœूเคจ, เคœुเคฒाเคˆ, เค…เค—เคธ्เคค, เคธिเคคเคฎ्เคฌเคฐ - เคนเคฎ เคคเคฏ เค•เคฐें, เคชाเคจी เค•ी เคเค• เคฌूँเคฆ เคญी เคฌเคฐ्เคฌाเคฆ เคจเคนीं เคนोเคจे เคฆेंเค—े। เค…เคญी เคธे เคช्เคฐเคฌंเคง เค•เคฐें, เคชाเคจी เคฌเคšाเคจे เค•ी เคœเค—เคน เค•्เคฏा เคนो เคธเค•เคคी เคนै, เคชाเคจी เคฐोเค•เคจे เค•ी เคœเค—เคน เค•्เคฏा เคนो เคธเค•เคคी เคนै। เคˆเคถ्เคตเคฐ เคคो เคนเคฎाเคฐी เฅ›เคฐूเคฐเคค เค•े เคนिเคธाเคฌ เคธे เคชाเคจी เคฆेเคคा เคนी เคนै, เคช्เคฐเค•ृเคคि เคนเคฎाเคฐी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เค•ी เคชूเคฐ्เคคि เค•เคฐเคคी เคนी เคนै, เคฒेเค•िเคจ เคนเคฎ เค…เค—เคฐ เคฌเคนुเคค เคชाเคจी เคฆेเค– เค•เคฐเค•े เคฌेเคชเคฐเคตाเคน เคนो เคœाเคँ เค”เคฐ เคœเคฌ เคชाเคจी เค•ा เคฎौเคธเคฎ เคธเคฎाเคช्เคค เคนो เคœाเค, เคคो เคฌिเคจा เคชाเคจी เคชเคฐेเคถाเคจ เคฐเคนें, เคฏे เค•ैเคธे เคšเคฒ เคธเค•เคคा เคนै? เค”เคฐ เคฏे เค•ोเคˆ เคชाเคจी เคฎเคคเคฒเคฌ เคธिเคฐ्เคซ เค•िเคธाเคจों เค•ा เคตिเคทเคฏ เคจเคนीं เคนै เคœी! เคฏे เค—ाँเคต, เฅšเคฐीเคฌ, เคฎเคœเคฆूเคฐ, เค•िเคธाเคจ, เคถเคนเคฐी, เค—्เคฐाเคฎीเคฃ, เค…เคฎीเคฐ-เฅšเคฐीเคฌ - เคนเคฐ เค•िเคธी เคธे เคœुเฅœा เคนुเค† เคตिเคทเคฏ เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเคฒिเค เคฌाเคฐिเคถ เค•ा เคฎौเคธเคฎ เค† เคฐเคนा เคนै, เคคो เคชाเคจी เคฏे เคนเคฎाเคฐी เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค•เคคा เคฐเคนे เค”เคฐ เค‡เคธ เคฌाเคฐ เคœเคฌ เคนเคฎ เคฆीเคตाเคฒी เคฎเคจाเคँ, เคคो เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ा เค†เคจंเคฆ เคญी เคฒें เค•ि เคนเคฎเคจे เค•िเคคเคจा เคชाเคจी เคฌเคšाเคฏा, เค•िเคคเคจा เคชाเคจी เคฐोเค•ा। เค†เคช เคฆेเค–िเคฏे, เคนเคฎाเคฐी เค–ुเคถिเคฏाँ เค…เคจेเค• เค—ुเคจा เคฌเฅ เคœाเคँเค—ी। เคชाเคจी เคฎें เคตो เคคाเฅ˜เคค เคนै, เคนเคฎ เค•िเคคเคจे เคนी เคฅเค• เค•เคฐเค•े เค†เค เคนों, เคฎुँเคน เคชเคฐ เคฅोเฅœा-เคธा เคญी เคชाเคจी เค›िเฅœเค•เคคे เคนैं, เคคो เค•िเคคเคจे fresh เคนो เคœाเคคे เคนैं। เคนเคฎ เค•िเคคเคจे เคนी เคฅเค• เค—เค เคนों, เคฒेเค•िเคจ เคตिเคถाเคฒ เคธเคฐोเคตเคฐ เคฆेเค–ें เคฏा เคธाเค—เคฐ เค•ा เคชाเคจी เคฆेเค–ें, เคคो เค•ैเคธी เคตिเคฐाเคŸเคคा เค•ा เค…เคจुเคญเคต เคนोเคคा เคนै। เคฏे เค•ैเคธा เค…เคจเคฎोเคฒ เค–เคœाเคจा เคนै เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เค•ा เคฆिเคฏा เคนुเค†! เคœเคฐा เคฎเคจ เคธे เค‰เคธเค•े เคธाเคฅ เคœुเฅœ เคœाเคँ, เค‰เคธเค•ा เคธंเคฐเค•्เคทเคฃ เค•เคฐें, เคชाเคจी เค•ा เคธंเคตเคฐ्เคฆ्เคงเคจ เค•เคฐें, เคœเคฒ-เคธंเคšเคฏ เคญी เค•เคฐें, เคœเคฒ-เคธिंเคšเคจ เค•ो เคญी เค†เคงुเคจिเค• เคฌเคจाเคँ। เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ो เคฎैं เค†เคœ เคฌเฅœे เค†เค—्เคฐเคน เคธे เค•เคน เคฐเคนा เคนूँ। เคฏे เคฎौเคธเคฎ เคœाเคจे เคจเคนीं เคฆेเคจा เคนै। เค†เคจे เคตाเคฒे เคšाเคฐ เคฎเคนीเคจे เคฌूँเคฆ-เคฌूँเคฆ เคชाเคจी เค•े เคฒिเค ‘เคœเคฒ เคฌเคšाเค“ เค…เคญिเคฏाเคจ’ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคिเคค เค•เคฐเคจा เคนै เค”เคฐ เคฏे เคธिเคฐ्เคซ เคธเคฐเค•ाเคฐों เค•ा เคจเคนीं, เคฐाเคœเคจेเคคाเค“ं เค•ा เคจเคนीं, เคฏे เคœเคจ-เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เค•ा เค•ाเคฎ เคนै। media เคจे เคชिเค›เคฒे เคฆिเคจों เคชाเคจी เค•ी เคฎुเคธीเคฌเคค เค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เคตृเคค्เคคांเคค เคฆिเคฏा। เคฎैं เค†เคถा เค•เคฐเคคा เคนूँ เค•ि media เคชाเคจी เคฌเคšाเคจे เค•ी เคฆिเคถा เคฎें เคฒोเค—ों เค•ा เคฎाเคฐ्เค—เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•เคฐे, เค…เคญिเคฏाเคจ เคšเคฒाเค เค”เคฐ เคชाเคจी เค•े เคธंเค•เคŸ เคธे เคนเคฎेเคถा เค•ी เคฎुเค•्เคคि เค•े เคฒिเค media เคญी เคญाเค—ीเคฆाเคฐ เคฌเคจे, เคฎैं เค‰เคจเค•ो เคญी เคจिเคฎंเคค्เคฐिเคค เค•เคฐเคคा เคนूँ। 

เคฎेเคฐे เคช्เคฏाเคฐे เคฆेเคถเคตाเคธिเคฏो, เคนเคฎें เค†เคงुเคจिเค• เคญाเคฐเคค เคฌเคจाเคจा เคนै। เคนเคฎें transparent เคญाเคฐเคค เคฌเคจाเคจा เคนै। เคนเคฎें เคฌเคนुเคค เคธी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅाเค“ं เค•ो เคญाเคฐเคค เค•े เคเค• เค•ोเคจे เคธे เคฆूเคธเคฐे เค•ोเคจे เคคเค• เคธเคฎाเคจ เคฐूเคช เคธे เคชเคนुँเคšाเคจा เคนै, เคคो เคนเคฎाเคฐी เคชुเคฐाเคจी เค†เคฆเคคों เค•ो เคญी เคฅोเฅœा เคฌเคฆเคฒเคจा เคชเฅœेเค—ा। เค†เคœ เคฎैं เคเค• เคเคธे เคตिเคทเคฏ เคชเคฐ เคธ्เคชเคฐ्เคถ เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคा เคนूँ, เคœिเคธ เคชเคฐ เค…เค—เคฐ เค†เคช เคฎेเคฐी เคฎเคฆเคฆ เค•เคฐें, เคคो เคนเคฎ เค‰เคธ เคฆिเคถा เคฎें เคธเคซเคฒเคคाเคชूเคฐ्เคตเค• เค†เค—े เคฌเฅ เคธเค•เคคे เคนैं। เคนเคฎ เคธเคฌเค•ो เคฎाเคฒूเคฎ เคนै, เคนเคฎें เคธ्เค•ूเคฒ เคฎें เคชเฅाเคฏा เคœाเคคा เคฅा เค•ि เคเค• เฅ›เคฎाเคจा เคฅा, เคœเคฌ เคธिเค•्เค•े เคญी เคจเคนीं เคฅे, เคจोเคŸ เคญी เคจเคนीं เคฅे, barter system เคนुเค† เค•เคฐเคคा เคฅा เค•ि เค†เคชเค•ो เค…เค—เคฐ เคธเคฌ्เคœी เคšाเคนिเค, เคคो เคฌเคฆเคฒे เคฎें เค‡เคคเคจे เค—ेเคนूँ เคฆे เคฆो। เค†เคชเค•ो เคจเคฎเค• เคšाเคนिเค, เคคो เคฌเคฆเคฒे เคฎें เค‡เคคเคจी เคธเคฌ्เคœी เคฆे เคฆो। barter system เคธे เคนी เค•ाเคฐोเคฌाเคฐ เคšเคฒเคคा เคฅा। เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เค•เคฐเค•े เคฎुเคฆ्เคฐा เค†เคจे เคฒเค—ी। coin เค†เคจे เคฒเค—े, เคธिเค•्เค•े เค†เคจे เคฒเค—े, เคจोเคŸ เค†เคจे เคฒเค—े। เคฒेเค•िเคจ เค…เคฌ เคตเค•्เคค เคฌเคฆเคฒ เคšुเค•ा เคนै। เคชूเคฐी เคฆुเคจिเคฏा cashless society เค•ी เคคเคฐเฅž เค†เค—े เคฌเฅ เคฐเคนी เคนै। electronic technological เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคนเคฎ เคฐुเคชเคฏे เคชा เคญी เคธเค•เคคे เคนैं, เคฐुเคชเคฏे เคฆे เคญी เคธเค•เคคे เคนैं। เคšीเฅ› เค–เคฐीเคฆ เคญी เคธเค•เคคे เคนैं, เคฌिเคฒ เคšुเค•เคคा เคญी เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं। เค”เคฐ เค‡เคธเคธे เฅ›ेเคฌ เคฎें เคธे เค•เคญी เคฌเคŸुเค เค•ी เคšोเคฐी เคนोเคจे เค•ा เคคो เคธเคตाเคฒ เคนी เคจเคนीं เค‰เค ेเค—ा। เคนिเคธाเคฌ เคฐเค–เคจे เค•ी เคญी เคšिंเคคा เคจเคนीं เคฐเคนेเค—ी, automatic เคนिเคธाเคฌ เคฐเคนेเค—ा। เคถुเคฐुเค†เคค เคฅोเฅœी เค•เค िเคจ เคฒเค—ेเค—ी, เคฒेเค•िเคจ เคเค• เคฌाเคฐ เค†เคฆเคค เคฒเค—ेเค—ी, เคคो เคฏे เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคธเคฐเคฒ เคนो เคœाเคฏेเค—ी। เค”เคฐ เคฏे เคธंเคญाเคตเคจा เค‡เคธเคฒिเค เคนै เค•ि เคนเคฎเคจे เค‡เคจ เคฆिเคจों เคœो ‘เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคœเคจ เคงเคจ เคฏोเคœเคจा’ เค•ा เค…เคญिเคฏाเคจ เคšเคฒाเคฏा, เคฆेเคถ เค•े เฅ˜เคฐीเคฌ-เฅ˜เคฐीเคฌ เคธเคญी เคชเคฐिเคตाเคฐों เค•े เคฌैंเค• เค–ाเคคे เค–ुเคฒ เค—เค। เคฆूเคธเคฐी เคคเคฐเคซ เค†เคงाเคฐ เคจंเคฌเคฐ เคญी เคฎिเคฒ เค—เคฏा เค”เคฐ เคฎोเคฌाเค‡เคฒ เคคो เฅ˜เคฐीเคฌ-เฅ˜เคฐीเคฌ เคนिเคจ्เคฆुเคธ्เคคाเคจ เค•े เคนเคฐ เคนिเคจ्เคฆुเคธ्เคคाเคจी เค•े เคนाเคฅ เคฎें เคชเคนुँเคš เค—เคฏा เคนै। เคคो ‘เคœเคจ-เคงเคจ’, ‘เค†เคงाเคฐ’ เค”เคฐ ‘เคฎोเคฌाเค‡เคฒ’ – (JAM), ‘J.A.M.’ เค‡เคธเค•ा เคคाเคฒเคฎेเคฒ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคนเคฎ เค‡เคธ cashless society เค•ी เคคเคฐเฅž เค†เค—े เคฌเฅ เคธเค•เคคे เคนैं। เค†เคชเคจे เคฆेเค–ा เคนोเค—ा เค•ि Jan-Dhan account เค•े เคธाเคฅ RuPay Card เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค†เคจे เคตाเคฒे เคฆिเคจों เคฎें เคฏे เค•ाเคฐ्เคก credit เค”เคฐ debit - เคฆोเคจों เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เค•ाเคฎ เค†เคจे เคตाเคฒा เคนै। เค”เคฐ เค†เคœเค•เคฒ เคคो เคเค• เคฌเคนुเคค เค›ोเคŸा เคธा Instrument เคญी เค† เค—เคฏा เคนै, เคœिเคธเค•ो เค•เคนเคคे เคนैं point of sale - P.O.S. – ‘POS’. เค‰เคธเค•ी เคฎเคฆเคฆ เคธे เค†เคช, เค…เคชเคจा เค†เคงाเคฐ เคจंเคฌเคฐ เคนो, RuPay Card เคนो, เค†เคช เค•िเคธी เค•ो เคญी เคชैเคธा เคšुเค•เคคा เค•เคฐเคจा เคนै, เคคो เค‰เคธเคธे เคฆे เคธเค•เคคे เคนैं। เฅ›ेเคฌ เคฎें เคธे เคฐुเคชเคฏे เคจिเค•ाเคฒเคจे เค•ी, เค—िเคจเคจे เค•ी, เคœเคฐूเคฐเคค เคนी เคจเคนीं เคนै। เคธाเคฅ เคฒे เค•เคฐเค•े เค˜ूเคฎเคจे เค•ी เคœเคฐुเคฐเคค เคนी เคจเคนीं เคนै। เคญाเคฐเคค เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे เคœो เค•ुเค› initiative เคฒिเค เคนैं, เค‰เคธเคฎें เคเค• ‘POS’ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा payment เค•ैเคธे เคนो, เคชैเคธे เค•ैเคธे เคฒिเค เคœाเคँ। เคฆूเคธเคฐा เค•ाเคฎ เคนเคฎเคจे เคถुเคฐू เค•िเคฏा เคนै ‘Bank on Mobile’ - Universal Payment interface banking transaction - ‘UPI’. เคคเคฐीเฅ˜े เค•ो เคฌเคฆเคฒ เค•เคฐ เคฐเค– เคฆेเค—ा। เค†เคชเค•े เคฎोเคฌाเค‡เคฒ เคซोเคจ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा money transaction เค•เคฐเคจा เคฌเคนुเคค เคนी เค†เคธाเคจ เคนो เคœाเคเค—ा เค”เคฐ เฅ™ुเคถी เค•ी เคฌाเคค เคนै เค•ि N.P.C.I. เค”เคฐ เคฌैंเค• เค‡เคธ platform เค•ो mobile app เค•े เฅ›เคฐिเคฏे launch เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค•ाเคฎ เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं เค”เคฐ เค…เค—เคฐ เคฏे เคนुเค†, เคคो เคถाเคฏเคฆ เค†เคชเค•ो RuPay Card เค•ो เคธाเคฅ เคฐเค–เคจे เค•ी เคญी เฅ›เคฐूเคฐเคค เคจเคนीं เคชเฅœेเค—ीI เคฆेเคถ เคฎें เฅ˜เคฐीเคฌ-เฅ˜เคฐीเคฌ เคธเคตा-เคฒाเค– banking correspondents เค•े เคฐूเคช เคฎें เคจौเคœเคตाเคจों เค•ो เคญเคฐ्เคคी เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคเค• เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธे เคฌैंเค• เค†เคชเค•े เคฆ्เคตाเคฐ เคชเคฐ - เค‰เคธ เคฆिเคถा เคฎें เค•ाเคฎ เค•िเคฏा เคนै। Post Office เค•ो เคญी เคฌैंเค•िंเค— เคธेเคตाเค“ं เค•े เคฒिเค เคธเคœเค— เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคจ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅाเค“ं เค•ा เค…เค—เคฐ เคนเคฎ เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐเคจा เคธीเค– เคฒेंเค—े เค”เคฐ เค†เคฆเคค เคกाเคฒेंเค—े, เคคो เคซिเคฐ เคนเคฎें เคฏे currency เค•ी เฅ›เคฐूเคฐเคค เคจเคนीं เคชเฅœेเค—ी, เคจोเคŸों เค•ी เฅ›เคฐूเคฐเคค เคจเคนीं เคชเฅœेเค—ी, เคชैเคธों เค•ी เฅ›เคฐूเคฐเคค เคจเคนीं เคชเฅœेเค—ी, เค•ाเคฐोเคฌाเคฐ เค…เคชเคจे-เค†เคช เคšเคฒेเค—ा เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เคเค• transparency เค†เคเค—ी। เคฆो-เคจंเคฌเคฐी เค•ाเคฐोเคฌाเคฐ เคฌंเคฆ เคนो เคœाเคँเค—े। เค•ाเคฒे เคงเคจ เค•ा เคคो เคช्เคฐเคญाเคต เคนी เค•เคฎ เคนोเคคा เคœाเคเค—ा, เคคो เคฎैं เคฆेเคถเคตाเคธिเคฏों เคธे เค†เค—्เคฐเคน เค•เคฐเคคा เคนूँ เค•ि เคนเคฎ เคถुเคฐू เคคो เค•เคฐें। เคฆेเค–िเค, เคเค• เคฌाเคฐ เคถुเคฐू เค•เคฐेंเค—े, เคคो เคฌเคนुเคค เคธเคฐเคฒเคคा เคธे เคนเคฎ เค†เค—े เคฌเฅेंเค—े। เค†เคœ เคธे เคฌीเคธ เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे เค•िเคธเคจे เคธोเคšा เคฅा เค•ि เค‡เคคเคจे เคธाเคฐे เคฎोเคฌाเค‡เคฒ เคนเคฎाเคฐे เคนเคฐ เคนाเคฅ เคฎें เคนोंเค—े। เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เค†เคฆเคค เคนो เค—เคˆ, เค…เคฌ เคคो เค‰เคธเค•े เคฌिเคจा เคฐเคน เคจเคนीं เคธเค•เคคे। เคนो เคธเค•เคคा เคนै เคฏे cashless society เคญी เคตैเคธा เคนी เคฐूเคช เคงाเคฐเคฃ เค•เคฐ เคฒे, เคฒेเค•िเคจ เค•เคฎ เคธเคฎเคฏ เคฎें เคนोเค—ा เคคो เคœ्เคฏाเคฆा เค…เคš्เค›ा เคนोเค—ा। 

เคฎेเคฐे เคช्เคฏाเคฐे เคฆेเคถเคตाเคธिเคฏों, เคœเคฌ เคญी Olympic เค•े เค–ेเคฒ เค†เคคे เคนैं เค”เคฐ เคœเคฌ เค–ेเคฒ เคถुเคฐू เคนो เคœाเคคे เคนैं, เคคो เคซिเคฐ เคนเคฎ เคธเคฐ เคชเคŸเค• เค•े เคฌैเค เคคे เคนैं, เคนเคฎ Gold Medal เคฎें เค•िเคคเคจे เคชीเค›े เคฐเคน เค—เค, Silver เคฎिเคฒा เค•े เคจเคนीं เคฎिเคฒा, Bronze เคธे เคšเคฒाเค – เคจ เคšเคฒाเค, เคฏे เคฐเคนเคคा เคนै। เคฏे เคฌाเคค เคธเคนी เคนै เค•ि เค–ेเคฒ-เค•ूเคฆ เคฎें เคนเคฎाเคฐे เคธाเคฎเคจे เคšुเคจौเคคिเคฏाँ เคฌเคนुเคค เคนैं, เคฒेเค•िเคจ เคฆेเคถ เคฎें เคเค• เคฎाเคนौเคฒ เคฌเคจเคจा เคšाเคนिเค। Rio Olympic เค•े เคฒिเค เคœाเคจे เคตाเคฒे เคนเคฎाเคฐे เค–िเคฒाเฅœिเคฏों เค•ो เคช्เคฐोเคค्เคธाเคนिเคค เค•เคฐเคจे เค•ा, เค‰เคจเค•ा เคนौเคธเคฒा เคฌुเคฒंเคฆ เค•เคฐเคจे เค•ा, เคนเคฐ เค•िเคธी เคจे เค…เคชเคจे-เค…เคชเคจे เคคเคฐीเฅ˜े เคธे। เค•ोเคˆ เค—ीเคค เคฒिเค–े, เค•ोเคˆ cartoon เคฌเคจाเค, เค•ोเคˆ เคถुเคญเค•ाเคฎเคจाเคฏें เคธเคจ्เคฆेเคถ เคฆे, เค•ोเคˆ เค•िเคธी game เค•ो เคช्เคฐोเคค्เคธाเคนिเคค เค•เคฐे, เคฒेเค•िเคจ เคชूเคฐे เคฆेเคถ เค•ो เคนเคฎाเคฐे เค‡เคจ เค–िเคฒाเฅœिเคฏों เค•े เคช्เคฐเคคि เคเค• เคฌเฅœा เคนी เคธเค•ाเคฐाเคค्เคฎเค• เคฎाเคนौเคฒ เคฌเคจाเคจा เคšाเคนिเค। เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคœो เค†เคเค—ा - เค†เคเค—ा। เค–ेเคฒ เคนै - เค–ेเคฒ เคนै, เคœीเคค เคญी เคนोเคคी เคนै, เคนाเคฐ เคญी เคนोเคคी เคนै, medal เค†เคคे เคญी เคนैं, เคจเคนीं เคญी เค†เคคे เคนैं, เคฒेเค•िเคจ เคนौเคธเคฒा เคฌुเคฒंเคฆ เคนोเคจा เคšाเคนिเค เค”เคฐ เคฏे เคœเคฌ เคฎैं เคฌाเคค เค•เคฐเคคा เคนूँ, เคคเคฌ เคฎैं เคนเคฎाเคฐे เค–ेเคฒ เคฎंเคค्เคฐी เคถ्เคฐीเคฎाเคจ เคธเคฐ्เคฌाเคจเคจ्เคฆ เคธोเคจोเคตाเคฒ เค•ो เคญी เคเค• เค•ाเคฎ เค•े เคฒिเค เคฎुเคे เคฎเคจ เค•ो เค›ू เค—เคฏा, เคคो เคฎैं เค†เคชเค•ो เค•เคนเคจा เคšाเคนเคคा เคนूँ। เคนเคฎ เคธเคฌ เคฒोเค— เค—เคค เคธเคช्เคคाเคน เคšुเคจाเคต เค•े เคจเคคीเคœे เค•्เคฏा เค†เคँเค—े, เค…เคธเคฎ เคฎें เค•्เคฏा เคชเคค्เคฐ เคชเคฐिเคฃाเคฎ เค†เคँเค—े, เค‰เคธी เคฎें เคฒเค—े เคฅे เค”เคฐ เคถ्เคฐीเคฎाเคจ เคธเคฐ्เคฌाเคจเคจ्เคฆ เคœी เคคो เคธ्เคตเคฏं เค…เคธเคฎ เค•े เคšुเคจाเคต เค•ा เคจेเคคृเคค्เคต เค•เคฐ เคฐเคนे เคฅे, เคฎुเค–्เคฏเคฎंเคค्เคฐी เค•े เค‰เคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เคฅे, เคฒेเค•िเคจ เคตो เคญाเคฐเคค เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เคฎंเคค्เคฐी เคญी เคฅे เค”เคฐ เคฎुเคे เคฏे เคœเคฌ เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฎिเคฒी, เคคो เคฌเฅœी เฅ™ुเคถी เคนुเคˆ เค•ि เคตो เค…เคธเคฎ เคšुเคจाเคต เค•े result เค•े เคชเคนเคฒे เค•िเคธी เค•ो เคฌเคคाเค เคฌिเคจा เคชเคŸिเคฏाเคฒा เคชเคนुँเคš เค—เค, เคชंเคœाเคฌ। เค†เคช เคธเคฌ เค•ो เคฎाเคฒूเคฎ เคนोเค—ा Netaji Subhash National Institute of Sports (NIS), เคœเคนाँ เคชเคฐ Olympic เคฎें เคœाเคจे เคตाเคฒे เคนเคฎाเคฐे เค–िเคฒाเฅœिเคฏों เค•ी training เคนोเคคी เคนै, เคตो เคธเคฌ เคตเคนी เคนैं। เคตे เค…เคšाเคจเค• เคตเคนां เคชเคนुँเคš เค—เค, เค–िเคฒाเฅœिเคฏों เค•े เคฒिเค เคญी surprise เคฅा เค”เคฐ เค–ेเคฒ เคœเค—เคค เค•े เคฒिเค เคญी surprise เคฅा เค•ि เค•ोเคˆ เคฎंเคค्เคฐी เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธे เค‡เคคเคจी เคšिंเคคा เค•เคฐे। เค–िเคฒाเฅœिเคฏों เค•ी เค•्เคฏा เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคนै, เค–ाเคจे เค•ी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•्เคฏा เคนै, เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ nutrition food เคฎिเคฒ เคฐเคนा เคนै เค•ि เคจเคนीं เคฎिเคฒ เคฐเคนा เคนै, เค‰เคจเค•ी body เค•े เคฒिเค เคœो เค†เคตเคถ्เคฏเค• trainer เคนैं, เคตो trainer เคนैं เค•ि เคจเคนीं เคนैं। Training เค•े เคธाเคฐे machines เค ीเค• เคšเคฒ เคฐเคนे เคนैं เค•ि เคจเคนीं เคšเคฒ เคฐเคนे เคนैं। เคธाเคฐी เคฌाเคคें เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฌाเคฐीเค•ी เคธे เคฆेเค–ीं। เคเค•-เคเค• เค–िเคฒाเฅœी เค•े เค•เคฎเคฐे เค•ो เคœाเค•เคฐ เค•े เคฆेเค–ा। เค–िเคฒाเฅœिเคฏों เคธे เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เคฌाเคคเคšीเคค เค•ी, management เคธे เคฌाเคค เค•ी, trainer เคธे เคฌाเคค เค•ी, เค–ुเคฆ เคจे เคธเคฌ เค–िเคฒाเฅœिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เค–ाเคจा เคญी เค–ाเคฏा। เคšुเคจाเคต เคจเคคीเคœे เค†เคจे เคตाเคฒे เคนों, เคฎुเค–्เคฏเคฎंเคค्เคฐी เค•े เคจाเคคे เคจเคฏे เคฆाเคฏिเคค्เคต เค•ी เคธंเคญाเคตเคจा เคนो, เคฒेเค•िเคจ เคซिเคฐ เคญी เค…เค—เคฐ เคฎेเคฐा เคเค• เคธाเคฅी เค–ेเคฒ เคฎंเคค्เคฐी เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‡เคธ เค•ाเคฎ เค•ी เค‡เคคเคจी เคšिंเคคा เค•เคฐे, เคคो เคฎुเคे เค†เคจंเคฆ เคนोเคคा เคนै। เค”เคฐ เคฎुเคे เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै, เคนเคฎ เคธเคฌ เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธे เค–ेเคฒ เค•े เคฎเคนเคค्เคต เค•ो เคธเคฎเคें। เค–ेเคฒ เคœเค—เคค เค•े เคฒोเค—ों เค•ो เคช्เคฐोเคค्เคธाเคนिเคค เค•เคฐें, เคนเคฎाเคฐे เค–िเคฒाเฅœिเคฏों เค•ो เคช्เคฐोเคค्เคธाเคนिเคค เค•เคฐें। เคฏे เค…เคชเคจे-เค†เคช เคฎें เคฌเคนुเคค เคฌเฅœी เคคाเฅ˜เคค เคฌเคจ เคœाเคคी เคนै เคœी, เคœเคฌ เค–िเคฒाเฅœी เค•ो เคฒเค—เคคा เคนै เค•ि เคธเคตा-เคธौ เค•เคฐोเฅœ เคฆेเคถเคตाเคธी เค‰เคธเค•े เคธाเคฅ เค–เฅœे เคนैं, เคคो เค‰เคธเค•ा เคนौเคธเคฒा เคฌुเคฒंเคฆ เคนो เคœाเคคा เคนै। 

เคชिเค›เคฒी เคฌाเคฐ เคฎैंเคจे FIFA Under-17 World Cup เค•े เคฒिเค เคฌाเคคें เค•ी เคฅी เค”เคฐ เคฎुเคे เคœो เคธुเคाเคต เค†เคฏे เคฆेเคถ เคญเคฐ เคธे, เค”เคฐ เค‡เคจ เคฆिเคจों เคฎैंเคจे เคฆेเค–ा เคนै เค•ि Football เค•ा เคเค• เคฎाเคนौเคฒ เคชूเคฐे เคฆेเคถ เคฎें เคจเฅ›เคฐ เค†เคจे เคฒเค—ा เคนै। เค•เคˆ เคฒोเค— initiative เคฒेเค•เคฐ เค…เคชเคจी-เค…เคชเคจी เคŸीเคฎें เคฌเคจा เคฐเคนे เคนैं। Narendra Modi Mobile App เคชเคฐ เคฎुเคे เคนเฅ›ाเคฐों เคธुเคाเคต เคฎिเคฒे เคนैं। เคนो เคธเค•เคคा เคนै, เคฌเคนुเคค เคฒोเค— เค–ेเคฒเคคे เคจเคนीं เคนोंเค—े, เคฒेเค•िเคจ เคฆेเคถ เค•े เคนเฅ›ाเคฐों-เคฒाเค–ों เคจौเคœเคตाเคจों เค•ी เค–ेเคฒ เคฎें เค‡เคคเคจी เคฐूเคšि เคนै, เคฏे เค…เคชเคจे-เค†เคช เคฎें เคฎेเคฐे เคฒिเค เคธुเค–เคฆ เค…เคจुเคญเคต เคฅा। เค•्เคฐिเค•ेเคŸ เค”เคฐ เคญाเคฐเคค เค•ा เคฒเค—ाเคต เคคो เคนเคฎ เคœाเคจเคคे เคนैं, เคฒेเค•िเคจ เคฎैंเคจे เคฆेเค–ा Football เคฎें เคญी เค‡เคคเคจा เคฒเค—ाเคต। เคฏे เค…เคชเคจे-เค†เคช เคฎें เคฌเฅœा เคนी เคเค• เคธुเค–เคฆ เคญเคตिเคท्เคฏ เค•ा เคธंเค•ेเคค เคฆेเคคा เคนै। เคคो Rio Olympic เค•े เคฒिเค เคชเคธंเคฆเค—ी เค•े เคชाเคค्เคฐ เคนเคฎाเคฐे เคธเคญी เค–िเคฒाเฅœिเคฏों เค•े เคช्เคฐเคคि เคนเคฎ เคฒोเค— เคเค• เค‰เคฎंเค— เค”เคฐ เค‰เคค्เคธाเคน เค•ा เคฎाเคนौเคฒ เคฌเคจाเคँ เค†เคจे เคตाเคฒे เคฆिเคจों เคฎें। เคนเคฐ เคšीเฅ› เค•ो เคœीเคค เค”เคฐ เคนाเคฐ เค•ी เค•เคธौเคŸी เคธे เคจ เค•เคธा เคœाเคฏे। sportsman spirit เค•े เคธाเคฅ เคญाเคฐเคค เคฆुเคจिเคฏा เคฎें เค…เคชเคจी เคชเคนเคšाเคจ เคฌเคจाเค। เคฎैं เคฆेเคถเคตाเคธिเคฏों เคธे เค…เคชीเคฒ เค•เคฐเคคा เคนूँ เค•ि เคนเคฎाเคฐे เค–ेเคฒ เคœเค—เคค เคธे เคœुเฅœे เคธाเคฅिเคฏों เค•े เคช्เคฐเคคि เค‰เคค्เคธाเคน เค”เคฐ เค‰เคฎंเค— เค•ा เคฎाเคนौเคฒ เคฌเคจाเคจे เคฎें เคนเคฎ เคญी เค•ुเค› เค•เคฐें। 

เคชिเค›เคฒे เค†เค -เคฆเคธ เคฆिเคจ เคธे เค•เคนीं-เคจ-เค•เคนीं เคธे เคจเคฏे-เคจเคฏे result เค† เคฐเคนे เคนैंI เคฎैं เคšुเคจाเคต เค•े result เค•ी เคฌाเคค เคจเคนीं เค•เคฐ เคฐเคนा เคนूँ। เคฎैं เค‰เคจ เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐ เคฐเคนा เคนूँ, เคœिเคจ्เคนोंเคจे เคธाเคฒ เคญเคฐ เค•เฅœी เคฎेเคนเคจเคค เค•ी, exam เคฆी, 10th เค•े, 12th เค•े, เคเค• เค•े เคฌाเคฆ เคเค• result เค†เคจा เคถुเคฐू เคนुเค† เคนै। เคฏे เคคो เคธाเฅž เคนो เค—เคฏा เคนै เค•ि เคนเคฎाเคฐी เคฌेเคŸिเคฏाँ เคชเคฐाเค•्เคฐเคฎ เคฆिเค–ा เคฐเคนी เคนैं। เฅ™ुเคถी เค•ी เคฌाเคค เคนै। เค‡เคจ เคชเคฐिเคฃाเคฎों เคฎें เคœो เคธเคซเคฒ เคนुเค เคนैं, เค‰เคจเค•ो เคฎेเคฐी เคถुเคญเค•ाเคฎเคจा เคนै, เคฌเคงाเคˆ เคนै। เคœो เคธเคซเคฒ เคจเคนीं เคนो เคชाเค เคนैं, เค‰เคจเค•ो เคฎैं เคซिเคฐ เคธे เคเค• เคฌाเคฐ เค•เคนเคจा เคšाเคนूँเค—ा เค•ि เฅ›िंเคฆเค—ी เคฎें เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค-เค•ुเค› เคนोเคคा เคนै। เค…เค—เคฐ เคนเคฎाเคฐी เค‡เคš्เค›ा เค•े เคฎुเคคाเคฌिเค• เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคจเคนीं เค†เคฏा เคนै, เคคो เค•ोเคˆ เฅ›िंเคฆเค—ी เค…เคŸเค• เคจเคนीं เคœाเคคी เคนै। เคตिเคถ्เคตाเคธ เคธे เคœीเคจा เคšाเคนिเค, เคตिเคถ्เคตाเคธ เคธे เค†เค—े เคฌเฅเคจा เคšाเคนिเค। เคฒेเค•िเคจ เคเค• เคฌเฅœे เคจเค เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคฎेเคฐे เคธाเคฎเคจे เคช्เคฐเคถ्เคจ เค†เคฏा เคนै เค”เคฐ เคฎैंเคจे เคตैเคธे เค‡เคธ เคตिเคทเคฏ เคฎें เค•เคญी เคธोเคšा เคจเคนीं เคฅा। เคฒेเค•िเคจ เคฎेเคฐे MyGov เคชเคฐ เคเค• e-mail เค†เคฏा, เคคो เคฎेเคฐा เคง्เคฏाเคจ เค—เคฏा। เคฎเคง्เคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•े เค•ोเคˆ Mr. เค—ौเคฐเคต เคนैं, เค—ौเคฐเคต เคชเคŸेเคฒ - เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคเค• เคฌเฅœी เค…เคชเคจी เค•เค िเคจाเคˆ เคฎेเคฐे เคธाเคฎเคจे เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•ी เคนै। เค—ौเคฐเคต เคชเคŸेเคฒ เค•เคน เคฐเคนे เคนैं เค•ि M.P. เค•े board exam เคฎें เคฎुเคे 89.33 percent เคฎिเคฒे เคนैं। เคคो เคฏे เคชเฅ เค•े เคฎुเคे เคคो เคฒเค—ा, เคตाเคน, เค•्เคฏा เฅ™ुเคถी เค•ी เคฌाเคค เคนै, เคฒेเค•िเคจ เค†เค—े เคตो เค…เคชเคจे เคฆुःเค– เค•ी เค•เคฅा เค•เคน เคฐเคนे เคนैं। เค—ौเคฐเคต เคชเคŸेเคฒ เค•เคน เคฐเคนे เคนैं เค•ि เคธाเคนเคฌ, 89.33 percent marks เคฒेเค•เคฐ เคœเคฌ เคฎैं เค˜เคฐ เคชเคนुँเคšा, เคคो เคฎैं เคธोเคš เคฐเคนा เคฅा เค•ि เคšाเคฐों เคคเคฐเฅž เคธे เคฎुเคे เคฌเคงाเค‡เคฏाँ เคฎिเคฒेंเค—ी, เค…เคญिเคจเคจ्เคฆเคจ เคนोเค—ा; เคฒेเค•िเคจ เคฎैं เคนैเคฐाเคจ เคฅा, เค˜เคฐ เคฎें เคนเคฐ เค•िเคธी เคจे เคฎुเคे เคฏเคนी เค•เคนा, เค…เคฐे เคฏाเคฐ, เคšाเคฐ marks เคœ्เคฏाเคฆा เค†เคคे, เคคेเคฐा 90 percent เคนो เคœाเคคा। เคฏाเคจि, เคฎेเคฐे เคชเคฐिเคตाเคฐ เค”เคฐ เคฎेเคฐे เคฎिเคค्เคฐ, เคฎेเคฐे teacher - เค•ोเคˆ เคญी เคฎेเคฐे 89.33 percent marks เคธे เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคจเคนीं เคฅा। เคนเคฐ เค•ोเคˆ เคฎुเคे เค•เคน เคฐเคนा เคฅा, เคฏाเคฐ, เคšाเคฐ marks เค•े เคฒिเค เคคुเคฎ्เคนाเคฐा 90 percent เคฐเคน เค—เคฏा। เค…เคฌ เคฎैं เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ो เคธเคฎเค เคจเคนीं เคชा เคฐเคนा เคนूँ เค•ि เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เค•ो เค•ैเคธे เคฎैं handle เค•เคฐूँ। เค•्เคฏा เฅ›िंเคฆเค—ी เคฎें เคฏเคนी เคธเคฌ เค•ुเค› เคนै เค•्เคฏा? เค•्เคฏा เคฎैंเคจे เคœो เค•िเคฏा, เคตो เค…เคš्เค›ा เคจเคนीं เคฅा เค•्เคฏा? เค•्เคฏा เคฎैं เคญी เค•ुเค› เค•เคฎ เคชเฅœ เค—เคฏा เค•्เคฏा? เคชเคคा เคจเคนीं, เคฎेเคฐे เคฎเคจ เคชเคฐ เคเค• เคฌोเค เคธा เค…เคจुเคญเคต เคนोเคคा เคนै। 

เค—ौเคฐเคต, เค†เคชเค•ी เคšिเคŸ्เค ी เค•ो เคฎैंเคจे เคฌเคนुเคค เคง्เคฏाเคจ เคธे เคชเฅा เคนै เค”เคฐ เคฎुเคे เคฒเค—เคคा เคนै, เคถाเคฏเคฆ เคฏे เคตेเคฆเคจा เค†เคชเค•ी เคนी เคจเคนीं, เค†เคชเค•े เคœैเคธे เคฒाเค–ों-เค•เคฐोเฅœो เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ी เคนोเค—ी, เค•्เคฏोंเค•ि เคเค• เคเคธा เคฎाเคนौเคฒ เคฌเคจ เค—เคฏा เคนै เค•ि เคœो เคนुเค† เคนै, เค‰เคธเค•े เคช्เคฐเคคि เคธंเคคोเคท เค•े เคฌเคœाเคฏ เค‰เคธเคฎें เคธे เค…เคธंเคคोเคท เค–ोเคœเคจा, เคฏे เคจเค•ाเคฐाเคค्เคฎเค•เคคा เค•ा เคฆूเคธเคฐा เคฐूเคช เคนै। เคนเคฐ เคšीเฅ› เคฎें เคธे เค…เคธंเคคोเคท เค–ोเคœเคจे เคธे เคธเคฎाเคœ เค•ो เคธंเคคोเคท เค•ी เคฆिเคถा เคฎें เคนเคฎ เค•เคญी เคจเคนीं เคฒे เคœा เคธเค•เคคे เคนैं। เค…เคš्เค›ा เคนोเคคा, เค†เคชเค•े เคชเคฐिเคœเคจों เคจे, เค†เคชเค•े เคธाเคฅिเคฏों เคจे, เคฎिเคค्เคฐों เคจे เค†เคชเค•े 89.33 percent เค•ो เคธเคฐाเคนा เคนोเคคा, เคคो เค†เคชเค•ो เค…เคชเคจे-เค†เคช เคนी เคœ्เคฏाเคฆा เค•ुเค› เค•เคฐเคจे เค•ा เคฎเคจ เค•เคฐ เคœाเคคा। เคฎैं เค…เคญिเคญाเคตเค•ों เคธे, เค†เคธเคชाเคธ เค•े เคฒोเค—ों เคธे เคฏे เค†เค—्เคฐเคน เค•เคฐเคคा เคนूँ เค•ि เค†เคชเค•े เคฌเคš्เคšे เคœो result เคฒेเค•เคฐ เค†เค เคนैं, เค‰เคธเค•ो เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•ीเคœिเค, เคธ्เคตाเค—เคค เค•ीเคœिเค, เคธंเคคोเคท เคต्เคฏเค•्เคค เค•ीเคœिเค เค”เคฐ เค‰เคธเค•ो เค†เค—े เคฌเฅเคจे เค•े เคฒिเค เคช्เคฐोเคค्เคธाเคนिเคค เค•ीเคœिเค, เคตเคฐเคจा เคนो เคธเค•เคคा เคนै, เคตो เคฆिเคจ เคฏे เคญी เค†เคเค—ा เค•ि เค†เคชเค•ो 100 percent เค†เคจे เค•े เคฌाเคฆ เค†เคช เค•เคนें เค•ि เคญเคˆ 100 เค†เคฏा, เคฒेเค•िเคจ เคซिเคฐ เคญी เคคुเคฎ เค•ुเค› เคเคธा เค•เคฐเคคे เคคो เค…เคš्เค›ा เคนोเคคे, เคคो เคนเคฐ เคšीเฅ› เค•ी เค•ुเค› เคคो เคฎเคฐ्เคฏाเคฆा เคฐเคนเคจी เคนी เคšाเคนिเค। 

เคฎुเคे เคœोเคงเคชुเคฐ เคธे เคธंเคคोเคท เค—िเคฐि เค—ोเคธ्เคตाเคฎी – เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคญी เคฒिเค–ा เคนै, เค•เคฐीเคฌ-เค•เคฐीเคฌ เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธे เคฒिเค–ा เคนै। เคตे เค•เคนเคคे เคนैं เค•ि เคฎेเคฐे เค†เคธ-เคชाเคธ เค•े เคฒोเค— เคนเคฎाเคฐे เคชเคฐिเคฃाเคฎ เค•ो เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เคนी เคจเคนी เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं। เคตो เคคो เค•เคนเคคे เคนैं เค•ि เค•ुเค› เค”เคฐ เค…เคš्เค›ा เค•เคฐ เคฒेเคคे, เค•ुเค› เค”เคฐ เค…เคš्เค›ा เค•เคฐ เคฒेเคคे। เคฎुเคे เค•เคตिเคคा เคชूเคฐी เคฏाเคฆ เคจเคนीं เคนै, เคฒेเค•िเคจ เคฌเคนुเคค เคชเคนเคฒे เคฎैंเคจे เคชเคขी เคฅी, เค•िเคธी เค•เคตि เคจे เคฒिเค–ी เคฅी เค•ि เฅ›िเคจ्เคฆเค—ी เค•े Canvas เคชเคฐ เคฎैंเคจे เคตेเคฆเคจा เค•ा เคšिเคค्เคฐ เคฌเคจाเคฏा। เค”เคฐ เคœเคฌ เค‰เคธเค•ी เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจी เคฅी, เคฒोเค— เค†เค, เคนเคฐ เค•िเคธी เคจे เค•เคนा, touch-up เค•ी เฅ›เคฐूเคฐเคค เคนै, เค•ोเคˆ เค•เคนเคคा เคฅा เค•ि เคจीเคฒे เค•ी เคฌเคœाเค เคชीเคฒा เคนोเคคा, เคคो เค…เคš्เค›ा เคนोเคคा; เค•ोเคˆ เค•เคนเคคा เคฅा, เคฏे เคฐेเค–ा เคฏเคนाँ เค•े เคฌเคœाเคฏे เค‰เคงเคฐ เคนोเคคी, เคคो เค…เคš्เค›ा เคนोเคคा। เค•ाเคถ, เคฎेเคฐी เค‡เคธ เคตेเคฆเคจा เค•े เคšिเคค्เคฐ เคชเคฐ เค•िเคธी เคเค•ाเคง เคฆเคฐ्เคถเค• เคจे เคญी เคคो เค†ंเคธू เคฌเคนाเค เคนोเคคे। เคฏे เค•เคตिเคคा เค•े เคถเคฌ्เคฆ เคฏเคนी เคฅे, เคเคธा เคฎुเคे เค…เคฌ เคฏाเคฆ เคจเคนीं เคฐเคนा, เคฒेเค•िเคจ เคฌเคนुเคค เคชเคนเคฒे เค•ी เค•เคตिเคคा เคนै เคคो, เคฒेเค•िเคจ เคญाเคต เคฏเคนी เคฅा। เค‰เคธ เคšिเคค्เคฐ เคฎें เคธे เค•ोเคˆ เคตेเคฆเคจा เคจเคนीं เคธเคฎเค เคชाเคฏा, เคนเคฐ เค•ोเคˆ touch-up เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐ เคฐเคนा เคฅा। เคธंเคคोเคท เค—िเคฐि เคœी, เค†เคช เค•ी เคšिंเคคा เคญी เคตैเคธी เคนै, เคœैเคธी เค—ौเคฐเคต เค•ी เคนै เค”เคฐ เค†เคช เคœैเคธे เค•เคฐोเฅœों เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ी เคนोเค—ी। เคฒोเค—ों เค•ी เค…เคชेเค•्เคทाเค“ं เค•ो เคชूเคฐ्เคฃ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค†เคช เคชเคฐ เคฌोเค เคฌเคจเคคा เคนै। เคฎैं เคคो เค†เคช เคธे เค‡เคคเคจा เคนी เค•เคนूँเค—ा เค•ि เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค†เคช เค…เคชเคจा เคธंเคคुเคฒเคจ เคฎเคค เค–ोเค‡เค। เคนเคฐ เค•ोเคˆ เค…เคชेเค•्เคทाเคฏें เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคคा เคนै, เคธुเคจเคคे เคฐเคนिเคฏे, เคฒेเค•िเคจ เค…เคชเคจी เคฌाเคค เคชเคฐ เคกเคŸे เคฐเคนिเคฏे เค”เคฐ เค•ुเค› เค…เคงिเค• เค…เคš्เค›ा เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เคญी เค•เคฐเคคे เคฐเคนिเคฏे। เคฒेเค•िเคจ เคœो เคฎिเคฒा เคนै, เค‰เคธ เคชเคฐ เคธंเคคोเคท เคจเคนीं เค•เคฐोเค—े, เคคो เคซिเคฐ เคจเคฏी เค‡เคฎाเคฐเคค เค•เคญी เคจเคนीं เคฌเคจा เคชाเค“เค—ेI เคธเคซเคฒเคคा เค•ी เคฎเคœเคฌूเคค เคจींเคต เคนी เคฌเฅœी เคธเคซเคฒเคคा เค•ा เค†เคงाเคฐ เคฌเคจเคคी เคนै। เคธเคซเคฒเคคा เคฎें เคธे เคญी เคชैเคฆा เคนुเค† เค…เคธंเคคोเคท เคธเคซเคฒเคคा เค•ी เคธीเฅी เคจเคนी เคฌเคจा เคชाเคคा, เคตो เค…เคธเคซเคฒเคคा เค•ी guarantee เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै। เค”เคฐ เค‡เคธเคฒिเค เคฎैं เค†เคช เคธे เค†เค—्เคฐเคน เค•เคฐूँเค—ा เค•ि เคœिเคคเคจी เคธเคซเคฒเคคा เคฎिเคฒी เคนै, เค‰เคธ เคธเคซเคฒเคคा เค•ो เค—ुเคจเค—ुเคจाเค“, เค‰เคธी เคฎें เคธे เคจเคฏी เคธเคซเคฒเคคा เค•ी เคธंเคญाเคตเคจाเคฏें เคชैเคฆा เคนोंเค—ी। เคฒेเค•िเคจ เคฏे เคฌाเคค เคฎैं เค…เฅœोเคธ-เคชเฅœोเคธ เค”เคฐ เคฎाँ-เคฌाเคช เค”เคฐ เคธाเคฅिเคฏों เคธे เคœ्เคฏाเคฆा เค•เคนเคจा เคšाเคนเคคा เคนूँ เค•ि เค†เคช เค…เคชเคจे เคฌเคš्เคšों เค•े เคธाเคฅ เค•ृเคชा เค•เคฐเค•े เค†เคชเค•ी เค…เคชेเค•्เคทाเคฏें เค‰เคจ เคชเคฐ เคฎเคค เคฅोเคชिเค। เค”เคฐ เคฆोเคธ्เคคो, เค•्เคฏा เค•เคญी-เค•เคญी เฅ›िเคจ्เคฆเค—ी เคฎें เค…เคธเคซเคฒ เคนुเค, เคคो เค•्เคฏा เคตो เฅ›िเคจ्เคฆเค—ी เค เคนเคฐ เคœाเคคी เคนै เค•्เคฏा? เคœो เค•เคญी exam เคฎें เค…เคš्เค›े marks เคจเคนीं เคฒा เคธเค•เคคा, เคตो sports เคฎें เคฌเคนुเคค เค†เค—े เคจिเค•เคฒ เคœाเคคा เคนै, เคธंเค—ीเคค เคฎें เค†เค—े เคจिเค•เคฒ เคœाเคคा เคนै, เค•เคฒाเค•ाเคฐीเค—เคฐी เคฎें เค†เค—े เคจिเค•เคฒ เคœाเคคा เคนै, เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคฎें เค†เค—े เคจिเค•เคฒ เคœाเคคा เคนै। เคˆเคถ्เคตเคฐ เคจे เคนเคฐ เค•िเคธी เค•ो เค•ोเคˆ-เคจा-เค•ोเคˆ เคคो เค…เคฆ्เคญुเคค เคตिเคงा เคฆी เคนी เคนोเคคी เคนै। เคฌเคธ, เค†เคช เค•े เค…เคชเคจे เคญीเคคเคฐ เค•ी เคถเค•्เคคि เค•ो เคชเคนเคšाเคจिเค, เค‰เคธ เคชเคฐ เคฌเคฒ เคฆीเคœिเค, เค†เคช เค†เค—े เคจिเค•เคฒ เคœाเคँเค—े। เค”เคฐ เคฏे เคœीเคตเคจ เคฎें เคนเคฐ เคœเค—เคน เคชเคฐ เคนोเคคा เคนै। เค†เคช เคจे เคธंเคคूเคฐ เคจाเคฎ เค•े เคตाเคฆ्เคฏ เค•ो เคธुเคจा เคนोเค—ा। เคเค• เฅ›เคฎाเคจा เคฅा, เคธंเคคूเคฐ เคตाเคฆ्เคฏ เค•เคถ्เคฎीเคฐ เค•ी เค˜ाเคŸी เคฎे folk music เค•े เคธाเคฅ เคœुเฅœा เคนुเค† เคฅा। เคฒेเค•िเคจ เคเค• เคชंเคกिเคค เคถिเคต เค•ुเคฎाเคฐ เคฅे, เคœिเคจ्เคนोंเคจे เค‰เคธเค•ो เคนाเคฅ เคฒเค—ाเคฏा เค”เคฐ เค†เคœ เคฆुเคจिเคฏा เค•ा เคเค• เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคตाเคฆ्เคฏ เคฌเคจा เคฆिเคฏा। เคถเคนเคจाเคˆ - เคถเคนเคจाเคˆ เคนเคฎाเคฐे เคธंเค—ीเคค เค•े เคชूเคฐे เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคธीเคฎिเคค เคœเค—เคน เคชเคฐ เคฅा। เคœ्เคฏाเคฆाเคคเคฐ เคฐाเคœा-เคฎเคนाเคฐाเคœाเค“ं เค•े เคœो เคฆเคฐเคฌाเคฐ เคนुเค† เค•เคฐเคคे เคฅे, เค‰เคธเค•े gate เคชเคฐ เค‰เคธเค•ा เคธ्เคฅाเคจ เคฐเคนเคคा เคฅा। เคฒेเค•िเคจ เคœเคฌ เค‰เคธ्เคคाเคฆ เคฌिเคธ्เคฎिเคฒ्เคฒा เค–ां เคจे เคœเคฌ เคถเคนเคจाเคˆ เค•ो เคนाเคฅ เคฒเค—ाเคฏा, เคคो เค†เคœ เคตिเคถ्เคต เค•ा เค‰เคค्เคคเคฎ เคธा เคตाเคฆ्เคฏ เคฌเคจ เค—เคฏा, เค‰เคธเค•ी เคเค• เคชเคนเคšाเคจ เคฌเคจ เค—เคˆ เคนै। เค”เคฐ เค‡เคธเคฒिเค เค†เคช เค•े เคชाเคธ เค•्เคฏा เคนै, เค•ैเคธा เคนै, เค‡เคธเค•ी เคšिंเคคा เค›ोเฅœिเค, เค‰เคธ เคชเคฐ เค†เคช เคœुเคŸ เคœाเค‡เค, เคœुเคŸ เคœाเค‡เค। เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคฎिเคฒेเค—ा เคนी เคฎिเคฒेเค—ा। 

เคฎेเคฐे เคช्เคฏाเคฐे เคฆेเคถเคตाเคธिเคฏो, เค•เคญी-เค•เคญी เคฎैं เคฆेเค–เคคा เคนूँ เค•ि เคนเคฎाเคฐे เฅšเคฐीเคฌ เคชเคฐिเคตाเคฐों เค•ा เคญी เค†เคฐोเค—्เคฏ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เค•े เคœो เค–เคฐ्เคš เคนोเคคा เคนै, เคตो เคœिเคจ्เคฆเค—ी เค•ी เคชเคŸเคฐी เค•ो เค…เคธंเคคुเคฒिเคค เค•เคฐ เคฆेเคคा เคนै। เค”เคฐ เคฏे เคธเคนी เคนै เค•ि เคฌीเคฎाเคฐ เคจ เคนोเคจे เค•ा เค–เคฐ्เคšा เคฌเคนुเคค เค•เคฎ เคนोเคคा เคนै, เคฒेเค•िเคจ เคฌीเคฎाเคฐ เคนोเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคนोเคจे เค•ा เค–เคฐ्เคšा เคฌเคนुเคค เคœ्เคฏाเคฆा เคนोเคคा เคนै। เคนเคฎ เคเคธी เคœिเคจ्เคฆเค—ी เค•्เคฏों เคจ เคœिเคฏें, เคคाเค•ि เคฌीเคฎाเคฐी เค†เคฏे เคนी เคจเคนीं, เคชเคฐिเคตाเคฐ เคชเคฐ เค†เคฐ्เคฅिเค• เคฌोเค เคนो เคนी เคจเคนीं। เคเค• เคคो เคธ्เคตเคš्เค›เคคा เคฌीเคฎाเคฐी เคธे เคฌเคšाเคจे เค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเฅœा เค†เคงाเคฐ เคนै। เฅšเคฐीเคฌ เค•ी เคธเคฌเคธे เคฌเฅœी เคธेเคตा เค…เค—เคฐ เค•ोเคˆ เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै, เคคो เคธ्เคตเคš्เค›เคคा เค•เคฐ เคธเค•เคคी เคนै। เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐा เคœिเคธเค•े เคฒिเค เคฎैं เคฒเค—ाเคคाเคฐ เค†เค—्เคฐเคน เค•เคฐเคคा เคนूँ, เคตो เคนै เคฏोเค—। เค•ुเค› เคฒोเค— เค‰เคธเค•ो ‘เคฏोเค—ा’ เคญी เค•เคนเคคे เคนैं। 21 เคœूเคจ เค…เคจ्เคคเคฐ्เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคฏोเค— เคฆिเคตเคธ เคนै। เคชूเคฐे เคตिเคถ्เคต เคฎे เคฏोเค— เค•े เคช्เคฐเคคि เคเค• เค†เค•เคฐ्เคทเคฃ เคญी เคนै, เคถ्เคฐเคฆ्เคงा เคญी เคนै เค”เคฐ เคตिเคถ्เคต เคจे เค‡เคธเค•ो เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•िเคฏा เคนै। เคนเคฎाเคฐे เคชूเคฐ्เคตเคœों เค•ी เคนเคฎें เคฆी เคนुเคˆ เคเค• เค…เคจเคฎोเคฒ เคญेंเคŸ เคนै, เคœो เคนเคฎเคจे เคตिเคถ्เคต เค•ो เคฆी เคนै। เคคเคจाเคต เคธे เค—्เคฐเคธ्เคค เคตिเคถ्เคต เค•ो เคธंเคคुเคฒिเคค เคœीเคตเคจ เคœीเคจे เค•ी เคคाเค•เคค เคฏोเค— เคฆेเคคा เคนै। “Prevention is better than cure”. เคฏोเค— เคธे เคœुเฅœे เคนुเคฏे เคต्เคฏเค•्เคคि เค•े เคœीเคตเคจ เคฎें เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคฐเคนเคจा, เคธंเคคुเคฒिเคค เคฐเคนเคจा, เคฎเฅ›เคฌूเคค เค‡เคš्เค›ा-เคถเค•्เคคि เค•े เคงเคจी เคนोเคจा, เค…เคช्เคฐเคคिเคฎ เค†เคค्เคฎเคตिเคถ्เคตाเคธ เคธे เคญเคฐा เคœीเคตเคจ เคนोเคจा, เคนเคฐ เค•ाเคฎ เคฎें เคเค•ाเค—्เคฐเคคा เค•ा เคนोเคจा - เคฏे เคธเคนเคœ เค‰เคชเคฒเคฌ्เคงिเคฏां เคนोเคคी เคนैं। 21 เคœूเคจ - เคฏोเค— เคฆिเคตเคธ, เคฏे เคธिเคฐ्เคซ เคเค• event เคจเคนीं เคนै, เค‡เคธเค•ा เคต्เคฏाเคช เคฌเฅे, เคนเคฐ เคต्เคฏเค•्เคคि เค•े เคœीเคตเคจ เคฎें เค‰เคธเค•ा เคธ्เคฅाเคจ เคฌเคจे, เคนเคฐ เคต्เคฏเค•्เคคि เค…เคชเคจी เคฆिเคจเคšเคฐ्เคฏा เคฎें 20 เคฎिเคจเคŸ, 25 เคฎिเคจเคŸ, 30 เคฎिเคจเคŸ เคฏोเค— เค•े เคฒिเค เค–เคชाเค। เค”เคฐ เค‡เคธเค•े เคฒिเค 21 เคœूเคจ เคฏोเค— เคฆिเคตเคธ เคนเคฎें เคช्เคฐेเคฐเคฃा เคฆेเคคा เคนै। เค”เคฐ เค•เคญी-เค•เคญी เคธाเคฎूเคนिเค• เคตाเคคाเคตเคฐเคฃ เคต्เคฏเค•्เคคि เค•े เคœीเคตเคจ เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เคฒाเคจे เค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคจเคคा เคนै। เคฎैं เค†เคถा เค•เคฐเคคा เคนूँ, 21 เคœूเคจ เค†เคช เคœเคนाँ เคญी เคฐเคนเคคे เคนों, เค†เคชเค•े initiative เค•े เคฒिเค เค…เคญी เคเค• เคฎเคนीเคจा เคนै। เค†เคช เคญाเคฐเคค เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•ी website เคชเคฐ เคœाเค“เค—े, เคคो เคฏोเค— เค•ा เคœो เค‡เคธ เคฌाเคฐ เค•ा syllabus เคนै, เค•ौเคจ-เค•ौเคจ เคธे เค†เคธเคจ เค•เคฐเคจे เคนैं, เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธे เค•เคฐเคจे เคนैं, เค‡เคธเค•ा เคชूเคฐा เคตเคฐ्เคฃเคจ เคนै เค‰เคธเคฎें; เค‰เคธเค•ो เคฆेเค–िเคฏे, เค†เคชเค•े เค—ाँเคต เคฎें เค•เคฐเคตाเค‡เค, เค†เคชเค•े เคฎोเคนเคฒ्เคฒे เคฎें เค•เคฐเคตाเค‡เค, เค†เคชเค•े เคถเคนเคฐ เคฎें เค•เคฐเคตाเค‡เค, เค†เคชเค•े เคธ्เค•ूเคฒ เคฎें, institution เคฎें, even offices เคฎें เคญी। เค…เคญी เคธे เคเค• เคฎเคนीเคจा เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆीเคœिเคฏे, เคฆेเค–िเคฏे, เค†เคช 21 เคœूเคจ เค•ो เคญाเค—ीเคฆाเคฐ เคฌเคจ เคœाเคँเค—े। เคฎैंเคจे เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคชเฅा เคนै เค•ि เค•เคˆ offices เคฎें regularly เคธुเคฌเคน เคฎिเคฒเคคे เคนी เคฏोเค— เค”เคฐ เคช्เคฐाเคฃाเคฏाเคฎ เคธाเคฎूเคนिเค• เคนोเคคा เคนै, เคคो เคชूเคฐे office เค•ी efficiency เค‡เคคเคจी เคฌเฅ เคœाเคคी เคนै, เคชूเคฐे office เค•ा culture เคฌเคฆเคฒ เคœाเคคा เคนै, environment เคฌเคฆเคฒ เคœाเคคा เคนै। เค•्เคฏा 21 เคœूเคจ เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เคนเคฎ เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ เคฎें เคฏोเค— เคฒाเคจे เค•े เคฒिเค เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं, เค…เคชเคจे เคธเคฎाเคœ เคœीเคตเคจ เคฎें เคฏोเค— เคฒाเคจे เค•े เคฒिเค เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं, เค…เคชเคจे เค†เคธ-เคชाเคธ เค•े เคชเคฐिเคธเคฐ เคฎें เคฏोเค— เคฒाเคจे เค•े เคฒिเค เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं? เคฎैं เค‡เคธ เคฌाเคฐ เคšंเคกीเค—เฅ เค•े เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เคฎें เคถเคฐीเค• เคนोเคจे เค•े เคฒिเค เคœाเคจे เคตाเคฒा เคนूँ, 21 เคœूเคจ เค•ो เคšंเคกीเค—เฅ เค•े เคฒोเค—ों เค•े เคธाเคฅ เคฎैं เคฏोเค— เค•เคฐเคจे เคตाเคฒा เคนूँ। เค†เคช เคญी เค‰เคธ เคฆिเคจ เค…เคตเคถ्เคฏ เคœुเคกें, เคชूเคฐा เคตिเคถ्เคต เคฏोเค— เค•เคฐเคจे เคตाเคฒा เคนै। เค†เคช เค•เคนीं เคชीเค›े เคจ เคฐเคน เคœाเคँ, เคฏे เคฎेเคฐा เค†เค—्เคฐเคน เคนै। เค†เคช เค•ा เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคฐเคนเคจा เคญाเคฐเคค เค•ो เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคฌเคจाเคจे เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै। 

เคฎेเคฐे เคช्เคฏाเคฐे เคฆेเคถเคตाเคธिเคฏो, ‘เคฎเคจ เค•ी เคฌाเคค’ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค†เคชเคธे เคฎैं เคฒเค—ाเคคाเคฐ เคœुเฅœเคคा เคนूँ। เคฎैंเคจे เคฌเคนुเคค เคชเคนเคฒे เค†เคช เค•ो เคเค• mobile number เคฆिเคฏा เคฅा। เค‰เคธ เคชเคฐ missed call เค•เคฐเค•े เค†เคช ‘เคฎเคจ เค•ी เคฌाเคค’ เคธुเคจ เคธเค•เคคे เคฅे, เคฒेเค•िเคจ เค…เคฌ เค‰เคธเค•ो เคฌเคนुเคค เค†เคธाเคจ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคนै। เค…เคฌ ‘เคฎเคจ เค•ी เคฌाเคค’ เคธुเคจเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคฌ เคธिเคฐ्เคซ 4 เคนी เค…ंเค• - เค‰เคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा missed call เค•เคฐเค•े ‘เคฎเคจ เค•ी เคฌाเคค’ เคธुเคจ เคธเค•เคคे เคนैं। เคตो เคšाเคฐ เค†ँเค•เฅœों เค•ा number เคนै- ‘เค‰เคจ्เคจीเคธ เคธौ เคฌाเคˆเคธ-1922-1922’ - เค‡เคธ number เคชเคฐ missed call เค•เคฐเคจे เคธे เค†เคช เคœเคฌ เคšाเคนें, เคœเคนाँ เคšाเคนें, เคœिเคธ เคญाเคทा เคฎें เคšाเคนें, ‘เคฎเคจ เค•ी เคฌाเคค’ เคธुเคจ เคธเค•เคคे เคนैं। 

เคช्เคฏाเคฐे เคฆेเคถเคตाเคธिเคฏो, เค†เคช เคธเคฌ เค•ो เคซिเคฐ เคธे เคจเคฎเคธ्เค•ाเคฐ। เคฎेเคฐी เคชाเคจी เค•ी เคฌाเคค เคฎเคค เคญूเคฒเคจा। เคฏाเคฆ เคฐเคนेเค—ी เคจ? เค ीเค• เคนै। เคงเคจ्เคฏเคตाเคฆ। เคจเคฎเคธ्เคคे। 

E-Tourist Visa Facility

The Ministry of Tourism has been working very closely with Ministry of Home Affairs and Ministry of External Affairs for easing of the Visa Regime in the country over a period of time. The Ministry supported the initiative regarding the implementation of Tourist Visa on Arrival enabled with Electronic Travel Authorisation (ETA) (renamed as e-Tourist Visa) strongly and committed all support to Ministry of Home Affairs and Ministry of External Affairs and Ministry of Civil Aviation for implementing this programme.
How e-Tourist Visa Work
The e-Tourist Visa enables the prospective visitor to apply for an Indian Visa from his/her home country online without visiting the Indian Mission and also pay the visa fee online. Once approved, the applicant receives an email authorizing him/her to travel to India and he/she can travel with a print out of this authorisation. On arrival, the visitor has to present the authorisation to the immigration authorities who would then stamp the entry into the country.
This facility is available to Foreigners whose sole objective of visiting India is recreation, sight-seeing, short duration medical treatment, casual business visit, etc. and not valid for any other purpose/activities. This will allow entry into India within 30 days from the date of approval of e-Tourist Visa and will be valid for 30 days stay in India from the date of arrival in India. The e-Tourist Visa cannot be availed more than twice in a calendar year. The facility will encourage people to travel with short-term planning, take via routes while travelling to other countries and bring family members while on business visits.
e-Tourist Visa Fee
Government of India w.e.f November 2015 has also revised the e-Tourist Visa (e-TV) fee in four slabs of 0, US$ 25, US$ 48, and US$ 60 from November 3, 2015. Presently e-TV application fee is US$ 60 and bank charge is US$ 2 which is uniform for all the countries. The revision of Visa fee has been done on the principle of reciprocity. Bank charges have also been reduced from US$ 2 to 2.5% of the e-TV fee. There is no bank charge for zero visa fees.
List of countries eligible for e-Tourist Visa on Arrival Scheme in India
Commencing from 27th November 2014, e-Tourist Visa facility was available until 25th February 2016 for citizens of 113 countries. The Government of India has extended this scheme for citizens of 37 more countries w.e.f 26th February 2016 taking the tally to 150 countries. The list of 150 countries eligible for e-Tourist Visa as on 26.02.2016 is given below:-
Albania, Andorra, Anguilla, Antigua & Barbuda, Argentina, Armenia, Aruba, Australia, Austria, Bahamas, Barbados, Belgium, Belize, Bolivia, Bosnia & Herzegovina, Botswana, Brazil, Brunei, Bulgaria, Cambodia, Canada, Cape Verde, Cayman Island, Chile, China, China- SAR Hongkong, China- SAR Macau, Colombia, Comoros, Cook Islands, Costa Rica, Cote d'lvoire, Croatia, Cuba, Czech Republic, Denmark, Djibouti, Dominica, Dominican Republic, East Timor, Ecuador, El Salvador, Eritrea, Estonia, Fiji, Finland, France, Gabon, Gambia, Georgia, Germany, Ghana, Greece, Grenada, Guatemala, Guinea, Guyana, Haiti, Honduras, Hungary, Iceland, Indonesia, Ireland, Israel, Jamaica, Japan, Jordan, Kenya, Kiribati, Laos, Latvia, Lesotho, Liberia, Liechtenstein, Lithuania, Luxembourg, Madagascar, Malawi, Malaysia, Malta, Marshall Islands, Mauritius, Mexico, Micronesia, Moldova, Monaco, Mongolia, Montenegro, Montserrat, Mozambique, Myanmar, Namibia, Nauru, Netherlands, New Zealand, Nicaragua, Niue Island, Norway, Oman, Palau, Palestine, Panama, Papua New Guinea, Paraguay, Peru, Philippines, Poland, Portugal, Republic of Korea, Republic of Macedonia, Romania, Russia, Saint Christopher and Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent & the Grenadines, Samoa, San Marino, Senegal, Serbia, Seychelles, Singapore, Slovakia, Slovenia, Solomon Islands, South Africa, Spain, Sri Lanka, Suriname, Swaziland, Sweden, Switzerland, Taiwan, Tajikistan, Tanzania, Thailand, Tonga, Trinidad & Tobago, Turks & Caicos Island, Tuvalu, UAE, Ukraine, United Kingdom, Uruguay, USA, Vanuatu, Vatican City-Holy See, Venezuela, Vietnam., Zambia & Zimbabwe.
List of Airports where e-Tourist Visa facility is available
e-Tourist Visa facility is now available in the following 16 airports (as on 26.02.2016) - Delhi, Mumbai, Chennai, Kolkata, Hyderabad, Bengaluru, Thiruvananthapuram, Kochi, Goa, Varanasi, Gaya, Ahmadabad, Amritsar, Tiruchirapalli, Jaipur and Lucknow.